นรกมีอยู่แล้ว
ทั้งในขณะมีชีวิต
และหลังความตาย
จิตของเราเมื่อเร่าร้อน หนัก นาน
จิตเราประกอบจากนามรูป ปรุงแต่งจากอายตนะที่รับรู้
เมื่อตาย ระหว่างนั้นอายตนะ5 ไม่ทำงาน
เหลืออายตนะใจ คิดปรุงแต่งวนอยู่ภายใน เป็นวงจรซ้ำๆ

ข้อมูลที่ป้อนสู่จิต ที่ถูกปิดช่องทางสื่อสารแล้ว
มีปริมาณ ลักษณะ ชนิด ที่แตกต่างกัน
จะนำไปสู่ภพชาติที่ต่างกัน

จิตที่ทำกรรมหยาบ ร้อน หนัก
เช่นไปฆ่าคนมาหลายๆคน ล้วนเป็นคนดีมีประโยชน์ต่อสังคม
จิตขณะตาย จะประมวลผลลัพท์ เป็นชุดโปรแกรมชุดหนึ่ง
ส่องให้จิตรับรู้
จิตที่มีพื้นคุณภาพที่แตกต่างมีการตอบสนองที่แตกต่างกัน
ความรุนแรงของกรรม รวมกับคุณภาพของจิต
นำพาจิตไปเกิดในตำแหน่งใดๆในจักรวาล
ที่มีสภาพลงตัวของจิตในขณะนั้น
ไม่ได้ขึ้นกับชาติ ภาษาใด
จิตของสัตว์ตัวใดๆ การรับรู้ความหยาบ ร้อนรน เผาเดือดของจิตไม่ต่างกัน
แต่ภาพในจิตของสัตว์นรก
จินตนาการภาพของรับรู้ต่างกันตามข้อมูลเดิม
เช่นฮิตเลอร์อาจนึกหน้าคนยิวเอาแก้สมารมตัเป็นพันๆล้านๆครั้ง
พลพตอาจนึกเป็นภาพชาวเขมรเอาสากตำข้าวมาตีหัวตนล้านๆครั้ง

เมื่อจิตและโปรแกรมชุดนั้นทำงานตามแรงเหวี่ยงของกรรมวิบาก
จนลดนำ้หนักลง
ก็จะสร้างโปรแกรมชุดใหม่ เบาลงเหมาะกับวิบากที่เหลือย้ายตำแหน่งในจักรวาลใหม่
สู่ที่ใหม่
ซึ่งพุทธมีการจัดไว้ 31รูปแบบใหญ่ๆ
มีย่อยๆนับไม่ถ้วน

ส่วนคนที่ฝึกสติปัฏฐาน จะมีสติเข้มแข็ง
ในขณะที่กำลังตาย
ตื่นตัวออกจากโปรแกรมกรรมวิบากได้
โดยจิตที่รู้ตัวอยู่มี สติ สมาธิ ความสว่าง เบา
จะเปลี่ยนภาพของจิต
ไปสู่สุคติภูมิ

ผู้ที่มีคุณภาพจิตสูงเพียงพอ
จะไม่ตกสู่ภพต่ำอีกต่อไป เช่นนรก คือโสดาบัน
เพราะละความเห็นผิดว่ามีตัวตน
จิตเบาจนไม่จมอีก

ส่วนพระอรหันต์
ไม่มีตัวตนให้ทุกข์เกิด
เป็นสภาพที่ไม่มีภาษาเปรียบเทียบได้อีกแล้ว
เกินการคิดจินตนาการของมนุษย์