๑.ฐิติภูตัง
โอวาทธรรม หลวงปู่มั่น ภูริทัตโต
จิต ตั้งอยู่เดิม

"เมื่อรู้โดยเงื่อน ๒ ประการ
คือรู้ว่าสัตว์ก็มีอยู่อย่างนั้น สังขารก็เป็นอาการของจิตเข้าไปสมมติเขา เท่านั้น

ฐิติภูตํ  จิตตั้งอยู่เดิม
ไม่มี...อาการ เป็นผู้หลุดพ้น
ได้ความว่า ธรรมดาหรือธรรมทั้งหลาย
ไม่ใช่...ตน จะใช่ตนอย่างไร
ของเขาหากเกิดมีอยู่อย่างนั้น

ท่านจึงว่า สพฺเพ ธมฺมา อนตฺตา
ธรรมทั้งหลาย ไม่ใช่ตน ให้พระโยคาวจรเจ้าพึงพิจารณา ให้เห็นแจ้งประจักษ์ตามนี้ จนทำให้รวมพับลงไป ให้เห็นจริงแจ้งชัดตามนั้น โดยปัจจักขสิทธิ พร้อมกับญาณสัมปยุตต์ปรากฏขึ้นมาพร้อมกัน  
จึงเชื่อว่า วุฏฐานคามินีวิปัสสนา

ทำในที่นี้จนชำนาญ เห็นจริงแจ้งประจักษ์
พร้อมกับการรวมใหญ่ และญาณสัมปยุตต์  รวมทวนกระแสแก้อนุสัยสมมติเป็นวิมุตติ
หรือรวมลงฐิติจิต อันเป็นอยู่มีอยู่อย่างนั้นจนแจ้งประจักษ์ในที่นั้น...ด้วยญาณสัมปยุตต์ว่า ขีณา ชาติ ญาณนํ โหติ ดังนี้

ในที่นี้ไม่ใช่...สมมติ
ไม่ใช่...ของแต่งของเดาเอา
ไม่ใช่...ของอันบุคคลพึงปรารถนาเอาได้
เป็นของที่เกิดเองเป็นเอง รู้เองโดยส่วนเดียวเท่านั้น
เพราะด้วยการปฏิบัติอันเข้มแข็ง ไม่ท้อถอย พิจารณาโดยแยบคายด้วยตนเอง จึงจะเป็น
ขึ้นมาเอง"

Cr เพจ พุทธมหาเจดีย์
หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน ภูผาแดง

๒.จิตเกิดดับ/อาการของจิต
โอวาทธรรม หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน

"จิต ไม่มีเกิด-ตาย
ฉะนั้น...ที่บอกกันว่า ดูจิตเกิด-ดับ
จริงๆ ก็ไม่ใช่จิตที่เกิด-ดับ
แต่...เป็นอาการของจิต ที่เกิด-ดับบนจิต"

๓.จิต/เจตสิก
โอวาทธรรม สมเด็จพระญาณสังวร

"โดยปรกติจิตก็มีดวงเดียว
จิตจะเป็นต่างๆ ก็เพราะมีเจตสิก แปลว่าธรรมะที่มีในใจ มีเจตสิก เป็นอย่างไร
จิต ก็เป็นอย่างนั้น...

เจตสิก จึงเป็นสิ่งที่มีผสมอยู่ในจิต
เทียบเหมือนดั่งว่า...น้ำกับสีที่ผสมอยู่ในน้ำ
น้ำโดยปรกติ ก็เป็นอย่างเดียว
แต่เมื่อใส่สีลงไปน้ำ จึงเป็นน้ำสีนั้น น้ำสีนี้ ฉะนั้น...ในอภิธรรมที่แจกจิตไว้ถึง ๘๙ ดวง
ก็ด้วยอำนาจของเจตสิกนี้เอง
ยกเจตสิกออกแล้ว จิต ก็เป็นอันเดียวเท่านั้น"

https://www.dharma-gateway.com/monk/preach/somdej/somdej-01-02.htm