เป็นที่ถกเถียงกันไม่จบไม่สิ้นระหว่างฝ่ายปริยัติที่ขาดการปฏิบัติ กับครูบาอาจารย์ที่เชี่ยวชาญทั้งปริยัติ ปฏิบัติและปฏิเวธ เช่น สมเด็จญาณ ประธานสังคายนาครั้งที่ 11 และองค์หลวงตามหาบัว ปริยัติที่ขาดการปฏ

อวิชชามันฉลาดหลอกให้จิตหลงยึดขันธ์ 5 คือ รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ เป็นตัวเราของเรา คนทั่วไป 90% ที่ไม่ได้ศึกษาหลงยึดว่า รูป (กาย) เป็นตัวเรา เป็นจิต นักท่องตำราที่ขาดการปฏิบัติหลงยึดวิญญาณเป็นตัว

ตอนผมบวชเป็นพระศึกษาธรรมกับหลวงปู่จันทร์เรียน วัดถ้ำสหายเมื่อปี 2559 ผมปฏิบัติอานาปานสติจนถึง ฌาน 4 เห็นขันธ์ 5 ไม่ใช่เรา เป็นธาตุ 4 คือ ดิน น้ำ ลม ไฟ มาประชุมกัน เกิดขึ้นและแตกสลายไป โดยไม่เคยท่องตำร

เพราะความไม่เข้าใจวงจรปฏิจจสมุปบาท จึงเวียนว่ายตายเกิดไม่มีที่สิ้นสุด 1. เพราะจิต หรือ ธาตุรู้ หรือวิญญาณธาตุ ถูกอวิชา คือ ความไม่รู้ ครอบงำ จึงเกิดสังขาร คือ การปรุงแต่งของจิต 2.เมื่อเกิดสังขาร จึง

สรรพสัตว์และวัฏสงสาร เกิดจากธาตุ 4 คือ ดิน น้ำ ลม ไฟ มาประชุมกันเกิดเป็นขันธ์ 5 แล้วมีธาตุรู้ที่มีเชื้ออวิชชาหรือจิตมาครอง เวียนว่าย ตายเกิดไม่มีที่สุด เรียกว่า สัตว์ ธาตุทั้ง 6 เป็นอสังขตธาตุ อสังขต

นักปฏิบัติเมื่อเจริญอานาปานสติจนถึงจุดหนึ่งเมื่อจิตรวมเป็นสัมมาสมาธิ ระดับจตุถฌาน จิตจะหมุนรวมหดเล็กเหมือนด้ายทะลุรูเข็ม เหมือนจิตพุ่งทะลุรูหนอนเข้าสู่ภูมิวิปัสสนา จะปรากฏนิมิตโลกธาตุ วัฏสงสาร เกิดขึ้