สรรพสัตว์และวัฏสงสาร เกิดจากธาตุ 4 คือ ดิน น้ำ ลม ไฟ มาประชุมกันเกิดเป็นขันธ์ 5 แล้วมีธาตุรู้ที่มีเชื้ออวิชชาหรือจิตมาครอง เวียนว่าย ตายเกิดไม่มีที่สุด เรียกว่า สัตว์

ธาตุทั้ง 6 เป็นอสังขตธาตุ อสังขตธรรม หมายถึง แม่ธาตุที่มีอยู่แต่ดั้งเดิม ที่ยังไม่มีเหตุปัจจัยให้เข้าผสมปรุงแต่งกัน จึงรักษาคุณสมบัติของตนเองไว้ตลอดทุกกาลสมัย เที่ยงแท้ไม่แตกสลาย

เมื่อสัตว์บำเพ็ญทาน ศีล สมาธิ วิปัสสนา จนบารมีแก่กล้า เบื่อหน่ายคลายกำหนัด สำรอก สลัดคืนออกจากขันธ์ 5 คือ รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ จิตวิมุติหลุดพ้นจากกิเลส อวิชชาทั้งปวง

จิตน้อมไปในอมตธาตุ สละคืนแห่งอุปธิทั้งปวง ความสิ้นตัณหา ความสำรอกตัณหา ความดับตัณหา ความออกจากตัณหาเป็นเครื่องร้อยรัด ธรรมชาตินี้สงบ ประณีต คือ พระนิพพาน ธาตุรู้ที่เกิดปัญญา เปลี่ยนเป็น อมตธาตุหรือนิพพานธาตุ ไม่ลงมาเวียนว่ายตายเกิดในวัฏสงสารอีกอนันตกาล