เมื่อดูสารคดีตามรอยพระนางจามเทวีจากช่องประวัติศาสตร์นอกตำรา ทำให้ได้ทราบว่าตามแนวลำน้ำโบราณจากเมืองลพบุรีขึ้นไปจนถึงปากน้ำโพ มีเมืองโบราณตามเส้นทางหลายแห่งที่เป็นเมืองยุคทวาราวดี มีการพัฒนาต่อเนื่องมายาวนานหลายร้อยปีหรือบางเมืองหลักพันปี แต่พอตกถึงพุทธศตวรรษที่ 16 ลงไปจนถึงพุทธศตวรรษที่ 18 เมืองเหล่านั้นก็โดนทิ้งร้างหรือหมดความสำคัญลงไป ตัวอย่างเช่น เมืองจันเสน เมืองซับจำปา เมืองโคกไม้เดน เมืองดงแม่นาง เมืองไพศาลี เป็นต้น 
 
มันเกิดอะไรขึ้นในช่วงรอยต่อของพุทธศตวรรษที่ 16 ลงไปจนถึงพุทธศตวรรษที่ 18 ซึ่งทำให้เมืองเหล่านี้เสื่อมและร้างไปหรือครับ เกี่ยวกับการรุ่งเรืองของขอมพระนครไหม ที่พระเจ้าสุริยะวรมันที่ 1 บุกตีเมืองลพบุรีได้ในราวปี พศ 1545 และทำลายเมืองจนกลายเป็นป่า ทำให้เมืองบริวารตามเส้นทางลำน้ำป่าสักไปออกเจ้าพระยาถูกทำลายล้างหรือสิ้นสภาพไปด้วย 

แม้ขอมพระนครจะฟื้นฟูเมืองให้กลายเป็นศูนย์กลางด้านการปกครองของปริมณฑลทางตะวันตกในอีกหลายสิบปีต่อมา แต่เมืองบริวารทางเหนือของลพบุรีไม่ได้ถูกฟื้นฟูตามไปด้วย ทำให้เมืองโบราณเหล่านั้นรกร้างและหมดความสำคัญไป