...ขอยกกระบวนธรรมแบบปฏิจจสมุปบาทมาแสดงอีกแนวหนึ่ง เพื่อประกอบความรู้ให้มองเห็นธรรม
ในหลายๆ แง่ เป็นเครื่องช่วยความเข้าใจในขั้นต่อๆ ไป

อาหารของอวิชชา

"ภิกษุทั้งหลาย เรากล่าวดังนี้ว่า:- อวิชชาก็อีกนั่นแล
มีสิ่งนี้เป็นปัจจัย จึงปรากฏ
เรากล่าวว่า

๑. อวิชชา มีอาหาร
อาหารของอวิชชา คือ นิวรณ์ ๕

๒. นิวรณ์ ๕ มีอาหาร คือ ทุจริต ๓

๓. ทุจริต ๓ มีอาหาร คือ การไม่สำรวมอินทรีย์

๔. การไม่สำรวมอินทรีย์ มีอาหาร คือความขาดสติสัมปชัญญะ

๕. ความขาดสติสัมปชัญญะ มีอาหาร คือความขาดโยนิโสมนสิการ

๖. ความขาดโยนิโสมนสิการ มีอาหาร คือความขาดศรัทธา

๗. ความขาดศรัทธา มีอาหาร คือการไม่ได้สดับสัทธรรม

๘. การไม่ได้สดับสัทธรรม มีอาหาร คือการไม่ได้เสวนาสัปบุรุษ

การไม่ได้เสวนาสัปบุรุษอย่างบริบูรณ์ย่อมยังการไม่ได้ฟังสัทธรรมให้บริบูรณ์


การไม่ได้ฟังสัทธรรมอย่างบริบูรณ์ย่อมทำความไม่มีศรัทธาให้บริบูรณ์

ฯลฯ

นิวรณ์ ๕ บริบูรณ์ ย่อมทำอวิชชาให้บริบูรณ์

อวิชชามีอาหาร และมีความบริบูรณ์อย่างนี้."

(องฺ. ทสก. ๒๔/๖๑/๑๒๑)

-------------------

"อาหารของวิชชาและวิมุตติ"

"๑. วิชชาและวิมุตติมีอาหาร อาหารของวิชชาและวิมุตติ คือ โพชฌงค์ ๗

๒. โพชฌงค์ ๗ มีอาหาร คือ สติปัฏฐาน ๔

๓. สติปัฏฐาน ๔ มีอาหาร คือ สุจริต ๓

๔. สุจริต ๓ มีอาหาร คือ อินทรียสังวร

๕. อินทรียสังวร มีอาหาร คือ สติสัมปชัญญะ

๖. สติสัมปชัญญะ มีอาหาร คือ โยนิโสมนสิการ

๗. โยนิโสมนสิการ มีอาหาร คือ ศรัทธา

๘. ศรัทธา มีอาหาร คือ การสดับสัทธรรม

๙. การสดับสัทธรรม มีอาหาร คือ การเสวนาสัปบุรุษ

การเสวนาสัปบุรุษอย่างบริบูรณ์ย่อมยังการได้สดับสัทธรรมให้บริบูรณ์

การได้สดับ (เล่าเรียน) สัทธรรมบริบูรณ์ย่อมยังศรัทธาให้บริบูรณ์

ฯลฯ ฯลฯ

โพชฌงค์ ๗ บริบูรณ์ ย่อมยังวิชชาวิมุตติให้บริบูรณ์
วิชชาวิมุตติมีอาหารอย่างนี้ มีความบริบูรณ์อย่างนี้"

(องฺ. ทสก. ๒๔/๖๑/๑๒๒)