สุนทรภู่อยู๋มาถีงต้นรัชกาลที่ห้า
พิพัฒน์ พงศ์รพีพร
๒๓๖๗-๒๕๖๗ สองศตวรรษ "แต่ปีวอกออกขาดราชกิจ บรรพชิตพิศวาทพระศาสนา" (รำพันพิลาป)
ผมรู้มานานแล้วว่า "ประวัติสุนทรภู่" พระนิพนธ์ในสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ มีข้อบกพร่องผิดพลาดมากมายเป็นร้อยๆ จุด
ต่อไปนี้เป็นส่วนหนึ่งของข้อบกพร่องนั้น
นิราศภูเขาทอง เมื่อผ่านวัดเขมาฯ กวีบอกว่า
"ถึงเขมาอารามอร่ามทอง พึ่งฉลองเลิกงานเมื่อวานซืน
โอ้ปางหลังครั้งสมเด็จพระบรมโกษฐ์ มาผูกโบสถ์ก็ได้มาบูชาชื่น"
ชมพระพิมพ์ริมผนังยังยั่งยืน ทั้งแปดหมื่นสี่พันได้วันทา
กลอนบทนี้กล่าวถึงพระเจ้าแผ่นดินพระองค์หนึ่งชึ่งสวรรคตไปแล้ว ดังนั้นเวลาปัจจุบันของนิราศ จึงอยู่ในรัชกาลต่อมา
เป็นรัชกาลใด สึบไม่ยาก
ในรัชกาลที่สอง เสด็จมาเมื่อก่อรากครั้งหนึ่ง และเมื่อยกตัวไม้เครื่องบนอีกครั้งหนึ่ง
ทั้งสองครั้งยังไม่มีผนังให้ชื่นชม จืงมิใช่รัชกาลนี้
ส่วนรัชกาลที่สามนั้น พงศาวดารจดว่าไม่เสด็จออกนอกพระนครเลย และคงไม่เสด็จวัดเขมาเป็นอันขาด
เพราะทรงขอให้กรมสมเด็จพระศรีสุริเยนทรามาตย์ หยุดการบูรณะวัดเขมา ด้วยเห็นว่าอยู่ห่างไกล ขอให้มาทำวัดหงษ์ที่อยู่ไกล้ๆ แทน
เหตุนี้ แม้วัดจะซ่อมเสร็จจนมีการฉลองในปี ๒๓๗๑ ก็มิได้งดงามสมพระเกียรติ จนพระภิกษุเจ้าฟ้ามงกุฎฯ (ในขณะนั้น) ทรงปฎิญาณว่า
หากวันหน้าได้ดีแล้ว จะทำให้รุ่งเรืองสมกับที่พระมารดา เคยให้ไปขอวัดนี้จากบาญชีกฐินในกรมพระราชวังบวรฯ มาอยู่ในสังกัด
พระบรมโกษฐ์ในนิราศ จึงมิใช่รัชกาลที่สามเช่นกัน
เหลือเพียงรัชกาลที่สี่ ที่จะเป็นพระบรมโกษฐ์ได้ นิราศนี้จึงแต่งหลังพระองค์สวรรคตไปแล้ว
และพระภิกษุสุนทรภู่ ก็คงบวชถวายเป็นพระราชกุศล (เป็นเวลาหนึ่งปี "สามฤดูอยู่ดีไม่มีภัย" ตามมติท่านจันทร์ฯ)
ราว พศ.๒๔๑๒-๒๔๑๓ ต้นรัชกาลที่ห้า นั่นเอง
นอกจากนี้ ยังมีการกล่าวถีงกษัตริย์สองพระองค์อีกในโคลงนิราศสุพรรณ บทที่ ๑๒-๑๔
๑๒ ยนฉนวนหวนนึกน้ำ เนตรนอง พระธินั่งบันลังทอง ที่เฝ้า
ชำระพระนิพนสนอง เสด็จสนิดชิดเอย สริ้นแผ่นดินปิ่นเกล้า กลับร้างห่างฉนวน ฯ
๑๓ แบ่งบุญสุรธรเชื้อ ชิณวง สืบซ่างทางพุทพง ผ่องแผ้ว
ถวายพระหริรักทรง สารภิเศศเสวตรเอย ลุโลกโมฆเมืองแก้ว กิจร้ายหายสูร ฯ
๑๔ อีกองมงกุฎิเกล้า เชากรุง สืบกษัตรขัติยบำรุง รอบแคว้น
ถวายพระอนิสงพดุง พเดชเฟื่อง กเดื่องเอย สิ่งโศกโรคเรื่องแค้น ขจัดผ้ายวายเขน ฯ
กล่าวถึงกษัตริย์สององค์ ปิ่นเกล้าองค์หนึ่ง และมงกุฎเกล้าอีกองค์หนึ่ง
พิจารณาจากเนื้อความแล้ว คงแต่งไม่ห่างจาก พศ.๒๔๐๘ ปีพระปิ่นเกล้าสวรรคตสักเท่าใด
ความรู้เดิมที่ว่า สุนทรภู่เสียชีวิตในปี ๒๓๙๘ จึงต้องแก้ไขใหม่
และประวัติสุนทรภู่ที่ยึดถือกันมา ก็ควรรื้อศึกษาใหม่ทั้งหมด
----------------------------
อ้างอิง
https://vajirayana.org/ประชุมประกาศรัชกาลที่-๔-ภาคปกิรณกะ-ส่วนที่-๒/๓๑๘-ประกาศปฏิสังขรณ์วัดไชยพฤกษมาลาวัดเขมาภิรตาราม 
สุนทรภู่อยู๋มาถีงต้นรัชกาลที่ห้า
พิพัฒน์ พงศ์รพีพร
๒๓๖๗-๒๕๖๗ สองศตวรรษ "แต่ปีวอกออกขาดราชกิจ บรรพชิตพิศวาทพระศาสนา" (รำพันพิลาป)
ผมรู้มานานแล้วว่า "ประวัติสุนทรภู่" พระนิพนธ์ในสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ มีข้อบกพร่องผิดพลาดมากมายเป็นร้อยๆ จุด
ต่อไปนี้เป็นส่วนหนึ่งของข้อบกพร่องนั้น
นิราศภูเขาทอง เมื่อผ่านวัดเขมาฯ กวีบอกว่า
"ถึงเขมาอารามอร่ามทอง พึ่งฉลองเลิกงานเมื่อวานซืน
โอ้ปางหลังครั้งสมเด็จพระบรมโกษฐ์ มาผูกโบสถ์ก็ได้มาบูชาชื่น"
ชมพระพิมพ์ริมผนังยังยั่งยืน ทั้งแปดหมื่นสี่พันได้วันทา
กลอนบทนี้กล่าวถึงพระเจ้าแผ่นดินพระองค์หนึ่งชึ่งสวรรคตไปแล้ว ดังนั้นเวลาปัจจุบันของนิราศ จึงอยู่ในรัชกาลต่อมา
เป็นรัชกาลใด สึบไม่ยาก
ในรัชกาลที่สอง เสด็จมาเมื่อก่อรากครั้งหนึ่ง และเมื่อยกตัวไม้เครื่องบนอีกครั้งหนึ่ง
ทั้งสองครั้งยังไม่มีผนังให้ชื่นชม จืงมิใช่รัชกาลนี้
ส่วนรัชกาลที่สามนั้น พงศาวดารจดว่าไม่เสด็จออกนอกพระนครเลย และคงไม่เสด็จวัดเขมาเป็นอันขาด
เพราะทรงขอให้กรมสมเด็จพระศรีสุริเยนทรามาตย์ หยุดการบูรณะวัดเขมา ด้วยเห็นว่าอยู่ห่างไกล ขอให้มาทำวัดหงษ์ที่อยู่ไกล้ๆ แทน
เหตุนี้ แม้วัดจะซ่อมเสร็จจนมีการฉลองในปี ๒๓๗๑ ก็มิได้งดงามสมพระเกียรติ จนพระภิกษุเจ้าฟ้ามงกุฎฯ (ในขณะนั้น) ทรงปฎิญาณว่า
หากวันหน้าได้ดีแล้ว จะทำให้รุ่งเรืองสมกับที่พระมารดา เคยให้ไปขอวัดนี้จากบาญชีกฐินในกรมพระราชวังบวรฯ มาอยู่ในสังกัด
พระบรมโกษฐ์ในนิราศ จึงมิใช่รัชกาลที่สามเช่นกัน
เหลือเพียงรัชกาลที่สี่ ที่จะเป็นพระบรมโกษฐ์ได้ นิราศนี้จึงแต่งหลังพระองค์สวรรคตไปแล้ว
และพระภิกษุสุนทรภู่ ก็คงบวชถวายเป็นพระราชกุศล (เป็นเวลาหนึ่งปี "สามฤดูอยู่ดีไม่มีภัย" ตามมติท่านจันทร์ฯ)
ราว พศ.๒๔๑๒-๒๔๑๓ ต้นรัชกาลที่ห้า นั่นเอง
นอกจากนี้ ยังมีการกล่าวถีงกษัตริย์สองพระองค์อีกในโคลงนิราศสุพรรณ บทที่ ๑๒-๑๔
๑๒ ยนฉนวนหวนนึกน้ำ เนตรนอง พระธินั่งบันลังทอง ที่เฝ้า
ชำระพระนิพนสนอง เสด็จสนิดชิดเอย สริ้นแผ่นดินปิ่นเกล้า กลับร้างห่างฉนวน ฯ
๑๓ แบ่งบุญสุรธรเชื้อ ชิณวง สืบซ่างทางพุทพง ผ่องแผ้ว
ถวายพระหริรักทรง สารภิเศศเสวตรเอย ลุโลกโมฆเมืองแก้ว กิจร้ายหายสูร ฯ
๑๔ อีกองมงกุฎิเกล้า เชากรุง สืบกษัตรขัติยบำรุง รอบแคว้น
ถวายพระอนิสงพดุง พเดชเฟื่อง กเดื่องเอย สิ่งโศกโรคเรื่องแค้น ขจัดผ้ายวายเขน ฯ
กล่าวถึงกษัตริย์สององค์ ปิ่นเกล้าองค์หนึ่ง และมงกุฎเกล้าอีกองค์หนึ่ง
พิจารณาจากเนื้อความแล้ว คงแต่งไม่ห่างจาก พศ.๒๔๐๘ ปีพระปิ่นเกล้าสวรรคตสักเท่าใด
ความรู้เดิมที่ว่า สุนทรภู่เสียชีวิตในปี ๒๓๙๘ จึงต้องแก้ไขใหม่
และประวัติสุนทรภู่ที่ยึดถือกันมา ก็ควรรื้อศึกษาใหม่ทั้งหมด
----------------------------
อ้างอิง
https://vajirayana.org/ประชุมประกาศรัชกาลที่-๔-ภาคปกิรณกะ-ส่วนที่-๒/๓๑๘-ประกาศปฏิสังขรณ์วัดไชยพฤกษมาลาวัดเขมาภิรตาราม