ต่อจากกระทู้เดิม >>> [url=https://ppantip.com/topic/43016452]https://ppantip.com/topic/43016452[/url]

สำหรับผู้ที่ขี้เกียจอ่าน เชิญฟังคลิปเสียง >>> https://www.dhammahome.com/cd/topic/5/4

***********************************************************************************************

อ. สุจินต์ :  จริงหรือไม่จริง ธรรมนี้ต้องพิจารณา เห็นรูปเป็นประจำ ชีวิตประจำวัน ที่จะให้ทราบตามความเป็นจริงว่า ขณะที่เห็น หลังจากที่เห็นแล้ว เป็นกุศลหรืออกุศล เป็นกุศลก็ได้ อกุศลก็ได้ เพราะเหตุว่า รูปธรรมเป็นอารัมมณปัจจัยของกุศลจิตได้ ของอกุศลจิตได้

แต่รูปนั้นจะเป็นอารัมมณาธิปติปัจจัยของกุศลจิตไม่ได้ รูปนั้นจะเป็นอารัมมณธิปติปัจจัยของกุศลจิตไม่ได้ นี่เป็นเหตุที่จะต้องพิจารณาธรรมจริงๆ เวลาที่เห็นพระพุทธรูป เกิดกุศลจิต พระพุทธรูปเป็นอารัมมณปัจจัย ทำให้กุศลจิตเกิด แต่พระพุทธรูป ไม่เป็นอารัมมณาธิปติปัจจัยของกุศลจิต เพราะเหตุว่า รูปทั้งหมด ไม่สามารถที่จะทำให้กุศลจิตงอกงามไพบูลย์ได้ มีรูปไหนบ้าง ที่จะทำให้กุศลจิตงอกงามไพบูลย์ แต่ที่กุศลจิตจะงอกงามไพบูลย์ เพราะการสะสมอบรมกุศลจิตบ่อยๆ เนืองๆ ไม่ใช่เพราะอาศัยรูปนั้นเป็นอารัมมณาธิปติให้กุศลจิตเกิด แต่ที่กุศลจิตจะเพิ่มขึ้น งอกงามไพบูลย์ขึ้น เพราะการสั่งสมของกุศลแต่ละขณะ ทำให้กุศลเจริญขึ้น แต่กุศลจะเจริญขึ้นเพราะรูปเป็นอธิปติปัจจัยไม่ได้ แต่เพราะปัจจัยอื่น เช่นสหชาตาธิปติ เพราะฉันทะในกุศล หรือเพราะวิริยะในกุศล หรือเพราะปัญญาในกุศลได้ แต่ไม่ใช่เพราะรูปนั้นเป็นอารัมมณธิปติปัจจัยให้กุศลเจริญขึ้น

เวลาที่ท่านผู้ฟังนึกอยากจะทำบุญถวายบางสิ่งบางประการเป็นพิเศษ ลองพิจารณาว่า ขณะนั้นจะเป็นอารัมมณธิปติปัจจัยของกุศลได้ไหม ถ้าเห็นผ้าเนื้อดี จีวรที่เหมาะควรสำหรับการใช้สอยอย่างสบาย เป็นปัจจัยให้เกิดกุศลจิต คิดที่จะถวายแก่พระภิกษุได้ แต่ว่าที่จะเป็นอารัมมณาธิปติปัจจัยของกุศลได้ไหม
นี้คือชีวิตประจำวันแท้ๆ ที่จะต้องเข้าใจตามความเป็นจริงให้ถูกต้อง และก็ควรที่จะสังเกต บางท่านนี้ ได้ถวายทานบางประการที่ประณีต เป็นที่พอใจในกุศล ขณะนั้นต้องพร้อมด้วยสติสัมปชัญญะ จึงจะรู้ว่าเป็นโลภมูลจิต หรือว่าเป็นกุศลจิต และที่กุศลจะเพิ่มพูลไพบูลย์ขึ้น ไม่ใช่ว่าเพราะติด หรือว่ายินดีพอใจในรูปธรรมที่ปรากฏ แต่เพราะเหตุว่า ระลึกถึงกุศล อย่าลืม ระลึกถึงสภาพความผ่องใสของจิต ด้วยโยนิโสมนสิการ จึงจะทำให้จิตเป็นกุศลเพิ่มพูลขึ้นได้ แต่ถ้าไปติดในทานนั้น โดยความที่เป็นวัตถุที่ประณีต หรือโดยความที่เป็นเราที่กระทำทานนั้น หรือว่าวัตถุทานนั้นเป็นของเรา ขณะนั้นให้ทราบว่าไม่ใช่กุศลจิตแล้ว การที่จะอบรมเจริญปัญญา ก็จะต้องรู้ลักษณะของกุศลตามความเป็นจริงว่า กุศลจิตไม่ใช่อกุศลจิต แล้วกุศลจึงจะเจริญขึ้นได้

มีข้อสงสัยอะไรบ้างไหมคะ ในเรื่องของอธิปติปัจจัยในชีวิตประจำวัน

ทรง.ก.  ขอให้อาจารย์ช่วยขยายความว่า อารัมมณปัจจัย กับอารัมมณาธิปติปัจจัยต่างกันอย่างไร อธิบดีก็หมายถึงความเป็นใหญ่ ความเป็นใหญ่นั้นก็เป็นอธิปติปัจจัย เป็นอารมณ์ การพูด ก็หมายความว่ารูปทั้งหมดเป็นอารัมมณธิปติปัจจัยไม่ได้

อ.จ.  ขอประทานโทษ รูปธรรมเป็นอารัมมณาธิปติปัจจัยของโลภมูลจิตได้ แต่เป็นอารัมมณาธิปติปัจจัยของกุศลจิตไม่ได้ ตามความเป็นจริง ทุกท่านทิ้งรูป ทิ้งได้ไหม ไม่ให้เห็นสิ่งที่ปรากฏทางตา ไม่ให้ได้ยินเสียงที่ปรากฏทางหู หมดความสนใจใยดีในสิ่งที่สวยๆ งามๆ ทางตา ในเสียงที่เพราะๆ ในกลิ่นหอมๆ ในรสที่อร่อย ในโผฏฐัพพะที่เป็นสุข ทิ้งได้ไหม

ทรง.ก.  บางครั้งก็ทิ้งได้

อ.จ. ขณะใดที่กุศลจิตเกิด ขณะนั้นรูปเหล่านั้นเป็นอารัมมณปัจจัย แต่เวลาที่เป็นอารัมมณาธิปติปัจจัย ให้สังเกตดูว่าเป็นอารัมมณาธิปติปัจจัยของโลภมูลจิต ซึ่งไม่ทิ้งอารมณ์นั้น ทิ้งได้เดี๋ยวเดียวใช่ไหม เป็นอารัมมณาธิปติปัจจัยใหม่อีกแล้ว

ทรง.ก. ก็ทิ้งเดี๋ยวเดียว ขณะนั้นก็เป็นอารัมมณาธิปติแล้วนี่ครับ

อ.จ. ไม่ค่ะ เพราะเหตุว่า เป็นอารัมมณาธิปติ เมื่อเวลาเป็นอารมณ์ที่หนักแน่น ไม่ควรทอดทิ้ง แต่เวลาที่กุศลจิตเกิด ไม่ได้ปรารถนา ไม่ได้ต้องการ ไม่ได้ติด เพราะฉะนั้น จึงไม่ใช่อารัมมณาธิปติปัจจัย แต่ถ้าเป็นอารัมมณาธิปติปัจจัย ต้องเป็นอารมณ์ที่ไม่ควรทอดทิ้ง เพราะฉะนั้น จึงเป็นอารัมมณาธิปติปัจจัยของโลภมูลจิต ไม่เป็นอารัมมณาธิปติปัจจัยของโทสมูลจิต เพราะเหตุว่า โทสมูลจิตไม่ปรารถนาในอารมณ์นั้น

ทรง.ก. คำจำกัดความอารัมมณาธิปติว่าอย่างไรครับ

อ.จ. เป็นธรรมที่เป็นปัจจัยโดยเป็นอารมณ์ที่ควรได้ ไม่ควรทอดทิ้ง ไม่ควรดูหมิ่น ด้วยอำนาจความเคารพยำเกรง หรือด้วยอำนาจความปรารถนา นี่คือลักษณะของอารัมมณาธิปติปัจจัย สภาพธรรมที่เป็น “อารัมมณาธิปติปัจจัย”

ชีวิตประจำวันจริงๆ แล้วเป็นอย่างนี้ อารมณ์ที่ไม่ควรทอดทิ้งทั้งหลาย ที่กำลังปรารถนาขณะใด ขณะนั้นไม่ใช่เป็นแต่เพียงอารัมมณปัจจัยของโลภมูลจิต ซึ่งเกิดอยู่บ่อยๆ เป็นประจำ แต่ว่าเป็นอารัมมณาธิปติปัจจัยแล้ว

ถ้าเป็นรูป รูปทั้งหมดที่ปรารถนาเป็นอารัมมณธิปติปัจจัยของโลภมูลจิต บางท่านอาจจะบอกว่า ปรารถนาที่จะถวายทานแก่พระภิกษุสงฆ์ ถูกไหม เกิดกุศลจิต ขณะที่มีรูปเป็นอารมณ์ แต่ไม่ใช่อารมมณาธิปติปัจจัย ไม่มีกำลังโดยที่ว่า เมื่อเห็นรูปนั้นแล้ว กุศลจะเจริญขึ้นเรื่อยๆ หรืองอกงามไพบูลย์ แต่ที่กุศลจะเจริญงอกงามไพบูลย์ เพราะกุศลก่อนๆ ที่ได้กระทำแล้ว หรือเวลานึกถึงกุศลที่ได้กระทำแล้ว นึกถึงสภาพที่เป็นกุศล แล้วจิตก็ผ่องใส ว่าขณะที่ทำเป็นกุศลแท้ๆ ไม่ได้ปรารถนาสิ่งใดเลย ในขณะนั้นก็เป็นปัจจัยให้กุศลจิตเกิด แต่ไม่ใช่ไปนึกถึงวัตถุทานซึ่งเป็นรูป แล้วกุศลจะผ่องใสได้มากมาย แต่ว่าขณะใดก็ตามที่นึกถึงวัตถุทานที่ประณีต สติสัมปชัญญะควรจะเกิดระลึกรู้ว่า ในขณะนั้น เป็นโลภมูลจิตหรือเปล่า แม้แต่ในขณะที่กระทำทานกุศล ถ้าอารมณ์ประณีตกำลังปรากฏ ในขณะที่กำลังกระทำกุศล สติสัมปชัญญะก็ควรที่จะระลึกรู้ตามความเป็นจริงว่า ในขณะที่รูปซึ่งประณีต กำลังเป็นอารมณ์นั้น เป็นโลภมูลจิตหรือเป็นกุศลจิต

นี่คือการที่จะอบรมเจริญกุศลแท้ๆ ยิ่งขึ้น คือสามารถที่จะแยกรู้ลักษณะของจิต ซึ่งเป็นอกุศลได้ ว่าต่างกับขณะที่เป็นกุศล ถ้าสติสัมปชัญญะไม่เกิด จะทราบไหม ว่าความพอใจในวัตถุทานเป็นโลภมูลจิต หรือว่าเป็นกุศลจิต ใกล้ชิดกันมาก เพราะฉะนั้น ถ้าไม่สังเกตจริงๆ ไม่สามารถที่จะแยกลักษณะของโลภมูลจิตออก ในขณะที่กำลังกระทำกุศลประเภทหนึ่งประเภทใด ถ้าอาหารที่จะถวายพระภิกษุ มีรสอร่อย แยกได้ไหม ว่าขณะไหนเป็นกุศลจิต ขณะไหนเป็นอกุศลจิต หรือจะเหมารวมไปว่าเป็นกุศลทั้งนั้น ถ้าเหมารวมว่าเป็นกุศลทั้งนั้น ผิดหรือถูก เพราะฉะนั้น จึงต้องเป็นผู้ที่ละเอียด แม้แต่ในการที่จะพิจารณา เมื่อมีความเข้าใจที่จะให้ตรึกตรอง พิจารณาเพิ่มขึ้น จึงเกื้อกูลอุปการะในขณะที่ทำกุศล ที่จะให้สติระลึกได้ ว่าแม้ในขณะนั้น จิตเป็นกุศลหรือเป็นอกุศล สติสัมปชัญญะก็จะต้องตรงลักษณะของสภาพธรรมนั้นๆ ตามความเป็นจริง เมื่อเป็นอกุศลจิต ก็เป็นอกุศลจิต เมื่อเป็นกุศลจิตก็เป็นกุศลจิต ซึ่งไม่ใช่เรา อกุศลจิตก็ไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่เรา กุศลจิตก็ไม่ใช่ตัวตน ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่เรา

แต่การเข้าใจเรื่องของปัจจัย จะทำให้เห็นความเป็นอนัตตาละเอียดขึ้น ชีวิตตามความเป็นจริง เห็นรูปทางตาเสมอ ได้ยินเสียงทางหูก็บ่อยๆ ได้กลิ่นทางจมูกอยู่เรื่อยๆ เมื่อกลิ่นกระทบกับจมูก ลิ้มรสนาน เช้า เที่ยง บ่าย เย็น หลายนาทีทีเดียว และมีการกระทบสัมผัสอยู่บ่อยๆ ประโยชน์ก็คือว่า จะได้ระลึกรู้ตามความเป็นจริงว่า กุศลหรืออกุศลเกิดตามปกติ

เพราะฉะนั้น ท่านผู้ฟังจะเห็นได้ว่า อกุศลนี้เกิดแล้วๆ ๆ โดยความไม่รู้ แต่เมื่อได้ศึกษาโดยละเอียด จึงเริ่มเห็นโทษของอกุศล ซึ่งเกิดบ่อยเหลือเกิน ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ

นี่เป็นหนทางที่จะทำให้สติเริ่มระลึกรู้ตามความเป็นจริง เมื่อรู้ว่าอกุศล เป็นอกุศล และกุศลเป็นกุศล เพราะฉะนั้น จึงต้องศึกษา เรื่องของสภาพธรรมตามปกติตามความเป็นจริง ให้ละเอียดขึ้น การศึกษาธรรมเป็นเรื่องที่ละเอียด เพราะเหตุว่า จะต้องพิจารณาให้เข้าใจสภาพธรรมที่ปรากฏ จนกว่าจะรู้ลักษณะที่แท้จริง ของสภาพธรรมนั้น เพราะเหตุว่า สภาพธรรมที่ปรากฏ ถ้าไม่ได้ศึกษาแล้ว จะไม่เห็นเลยว่า ลักษณะที่แท้จริงของสภาพธรรมแต่ละอย่าง ซึ่งไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน เป็นอย่างไร

บางท่านอาจจะคิดว่า ที่กำลังพูดถึงในขณะนี้ คือเรื่องปัจจัยที่ทำให้สภาพธรรมเกิดขึ้นปรากฏทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น ทางกาย ทางใจ เป็นเรื่องที่ละเอียดเกินไป บางท่านเข้าใจอย่างนั้น แต่ว่าถ้าไม่รู้ลักษณะของปัจจัย ที่ทำให้สภาพธรรมนั้นๆ เกิดขึ้น ก็ยากที่จะเห็นว่า สภาพธรรมที่กำลังปรากฏในขณะนี้เป็นอนัตตา ไม่ใช่สัตว์ ไม่ใช่บุคคล ไม่ใช่ตัวตน

มีท่านผู้ฟังท่านหนึ่ง ท่านเล่าให้ฟังถึงเพื่อนของท่านคนหนึ่ง เวลาที่ได้ฟังวิทยุเรื่องแนวทางเจริญวิปัสสนา ก็รู้สึกว่าเป็นเรื่องที่ละเอียด ไม่ตรงกับใจที่กำลังต้องการฟังธรรมบางประการ เช่นอยากจะฟังเรื่องเมตตา แต่ในวันที่เปิดวิทยุ ก็ไม่ได้รับฟังเรื่องเมตตา เป็นเรื่องอื่น ก็ไม่ตรงกับใจของท่าน เพราะเหตุว่า ท่านคงอยากจะเป็นผู้ที่เจริญเมตตา แต่ก็อย่าลืมว่า ถึงแม้ว่าจะรู้ว่าเมตตาคืออะไร มีลักษณะอย่างไร เกิดขึ้นในขณะไหนก็ตาม ถึงอย่างนั้นอกุศลจิตก็ยังเกิดอยู่ ไม่ใช่ว่าเมื่อมีใครที่รู้เรื่องเมตตาแล้ว จะมีเมตตาอยู่ได้ตลอดเวลา โดยที่อกุศลจิตไม่เกิดเลย เพราะเหตุว่า อกุศลธรรมเป็นพืชเชื้อที่ตายยาก ดับยาก ถ้าไม่อบรมเจริญปัญญาที่จะรู้ลักษณะของสภาพธรรมโดยถ่องแท้ โดยละเอียด ถูกต้องจริงๆ อกุศลธรรมทั้งหลายไม่สามารถที่จะดับได้ ถึงแม้ว่าจะได้ฟังเรื่องของเมตตา หรือเรื่องของกุศลนานาประการก็ตาม อกุศลก็ยังเกิดอยู่

แต่ข้อสำคัญทีสุด ก็คือจะต้องรู้ว่า ขณะใดเป็นกุศล ขณะใดเป็นอกุศล ในขณะนี้ อย่าลืม นี่เป็นเหตุที่จะต้องศึกษาธรรมโดยละเอียดถี่ถ้วนจริงๆ เพราะมิฉะนั้นก็จะเข้าใจว่าอกุศลเป็นกุศลได้ อย่างท่านที่ต้องการจะมีเมตตา เป็นเพราะเหตุว่า ท่านไม่ต้องการที่จะมีโทสะ เพราะฉะนั้น ท่านจึงปรารถนาที่จะมีเมตตา แต่เวลาที่โทสะไม่เกิดขึ้น ไม่ทราบว่าท่านจะเห็นโทษของโลภมูลจิต และโมหมูลจิตหรือเปล่า ว่าแท้ที่จริงแล้ว สภาพธรรมที่เป็นอกุศลนั้น ไม่ใช่เฉพาะแต่เวลาที่เป็นโทสะ แม้ในขณะที่เป็นโลภะ หรือขณะที่เป็นโมหะ ขณะนั้นก็เป็นอกุศลแล้ว และข้อสำคัญก็คือว่าลักษณะของอกุศลที่ละเอียด ซึ่งไม่เคยคิดมาก่อน ว่าเป็นอกุศล ก็อาจจะเข้าใจว่าเป็นกุศล