นิพพาน แปลว่า ความสิ้น ราคะ โทสะ โมหะ อย่างถาวร ไม่กลับกำเริบ
ธาตุ แปลว่า สภาวะที่ทรงตัวอยู่ให้รู้ได้ซึ่งลักษณะนั้น ๆ  เช่น ธาตุไฟ คือ สภาวะร้อนเย็นที่เมื่อทรงตัวอยู่เรารับรู้ได้ถึงความร้อนของมัน คือ มันมีความร้อนทรงตัวอยู่ เป็นลักษณะของ ธาตุไฟ
ที่นี้มา นิพพานธาตุ
สภาวะที่ทรงตัวอยู่ซึ่งลักษณะของ ความสิ้น ราคะ โทสะ โมหะ อย่างถาวร ไม่กลับกำเริบ
ขณะที่เจ้าชายสิทธัตถุตรัสรู้ เมื่อพระชนมายุ 35 พรรษา สิ้น ราคะ โทสะ โมหะ อย่างถาวร ไม่กลับกำเริบ  เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า  แต่ ยังไม่ปรินิพพาน คือ สิ้น ราคะ โทสะ โมหะ แต่ ขันธุ์ 5 ซึ่ง คือ รูป ร่างกาย จิตใจ ที่เกิดมาจากอวิชชาเก่า หรือเรียกว่ากรรมเก่า ยังไม่หมดอายุ แต่ ขณะเดียวกัน  ก็ บรรลุ พระนิพพาน คือ สภาวะ สิ้น ราคะ โทสะ โมหะ อย่างถาวร ไม่กลับกำเริบ ซึ่ง ก็ตั้งอยู่ให้รู้ได้ จากหลาย ๆ เหตุการณ์
พระเทวทัต กลิ้งหินเพื่อที่จะปลงพระชนม์ จนสะเก็ดโดนพระบาทให้ห้อเลือด ส่ง คนมาฆ่า หลาย ๆ ครั้ง ทำผิดต่อพระองค์ มากมาย แต่ ราคะ โทสะ โมหะ  หรือ ความโกรธ ก็ไม่เกิดขึ้น กลับกำเริบในใจพระองค์เลย
หรือ
มี นางจิญจมาณวิกา ด่าเจ็ดวัน เจ็ดคืน เพราะรับคำจาก เดียรถีย์ ให้มาทำ ราคะ โทสะ โมหะ  หรือ ความโกรธ ก็ไม่เกิดขึ้น กลับกำเริบในใจพระองค์เช่นกัน
สภาวะที่มีลักษณะ สิ้น ราคะ โทสะ โมหะอย่างถาวร ไม่กลับกำเริบ แม้จะมี ปัจจัยมากระทบอย่างรุนแรงมากแค่ไหน นี้ เรียกว่า นิพพานธาตุ  ได้ตั้งแต่ยังมีชีวิต และมีสภาพ  สิ้น ราคะ โทสะ โมหะ ตั้งอยู่ถาวร คงอยู่อย่างนั้น  เป็น อสังขตธรรม ไม่เหมือนธาตุไฟ ที่ มีสภาพ ทุกขัง อนิจจัง อนัตตา ตั้งอยู่ให้รู้ได้ แล้วก็ดับไป เป็นสังขตธรรม เป็นธาตุที่ อยู่ภายใต้สภาพ ไตรลักษณ์