พอดีได้เข้าไปอ่านใน FB ของ อ.คมสัน ทินกร ณ อยุธยา เห็นมีประเด็นเรื่องอธิบายฉากที่เกี่ยวกับแพทย์แผนไทยในละคร เลยนำมาเผยแพร่ในนี้ค่ะ

หมอไทยเล่าความตามละคร "หมอทองเอก"
เล่าความโดย อาจารย์แพทย์แผนไทยคมสัน ทินกร ณ อยุธยา
(ที่ปรึกษาผู้จัดละครด้านวิชาการแพทย์แผนไทย)
คลินิกการแพทย์แผนไทยหม่อมราชวงศ์สอาด ทินกร 02-933-9077
เรียนแพทย์แผนไทย โทร086-375-3526
ละครตอนที่ 1.

          ในตอนนี้เริ่มที่วิธีการแปรตัวยา หั่นยา บดยา สับยา ร่อนยา เพื่อนำไปเก็บในห้องปรุงยาไว้ใช้ปรุงยาตามหมอได้วินิจฉัยไว้ จากนั้นเป็นฉากพ่อค้าเร่ขายยาแก้ปวด ทองเอกหยิบชิมก็รู้ว่าเป็นฝิ่นดิบแล้วเอ่ยว่าพวกหลอกหลวงชาวบ้าน สำแดงว่าที่หายเพราะฤทธิ์ฝิ่นมิใช่เพราะการออกฤทธิ์ของตัวยาอื่นๆเปรียบเทียบไปก็เช่นลางคนเอาเครื่องยามาผสมสตีรอยด์แล้วออกเร่ขายตามข้างกำแพงวัดหรือตามตลาดนัดในปัจจุบันนี้ หลอกหลวงชาวบ้านเช่นกันและส่งผลเสียต่อวิชาชีพ

          ในละครแม่สายหยุด มีอาการปวดท้องเสียดในช่องท้อง บ่าวไปรับน้ำมนต์แม่หมอมารับทาน ทำให้เกิดอาการแต่ปวดท้องเบา ถ่ายแต่ปัสสาวะจนมากเกินปกติจากน้ำมนต์ที่รับทานเข้าไป แลไม่ได้ช่วยแก้ไขอาการใดใดเลย ทั้งยังส่งผลเสียทำให้ลมในไส้แลนอกไส้เคลื่อนตัวได้น้อยลง

          จากนั้นทองเอกไปพบผู้ป่วยเป็นคุดทะราด(ในพระคัมภีร์วิถีกุฏฐโรค) เกิดแต่กองปถวีธาตุ เมื่อบังเกิดกระทำให้เมื่อยในข้อกระดูกและเส้นเอ็นน้อยใหญ่ ผิวเนื้อสากชาแล้วขึ้นใบหูก่อน ดุจดังมดตะนอยต่อย แล้วลามไป บวมที่หน้าแล้วบวมทั่วทั้งตัวดุจหนังแรด  ถ้ารักษาไม่หายนานเข้า ทำให้นิ้วมือ/นิ้วเท้าบวม แตกเป็นน้ำเหลืองเน่ากินกุดเข้าไปอาการดังกล่าวนี้  รักษาได้  1  ส่วน  ไม่ได้  3  ส่วน

          ฉากถัดไปท่านหมอปู่ทองอินทร์สอนการหาจักรราศีสมุฏฐานเพื่อสอบธาตุปฏิสนธิและธาตุเมื่อคลอดตามกำเนิดเพื่อสอบรูปธาตุสี่ และการกระทบกันของรูปธาตุตามการผันไปแห่งวิถีดวงดารา(ไม่ปรากฏในพระคัมภีร์เป็นเพียงวิธีการตรวจสมุฏฐานของท่านหมอแต่ละท่านเป็นเฉพาะตนเท่านั้น) ถัดมาในละครสำแดงว่าหมอนั้นก็มีท้อคิดจะถอยบ้างไหนจะในหมู่หมอด้วยกันเอง ไหนจะคนไข้และญาติคนไข้ แต่ถึงที่สุดหมอก็คือหมอแลหมอต้องไม่ถอยให้กับโรคภัยไข้เจ็บของคนไข้ๆสำคัญที่สุดแล้วสำหรับวิชาชีพหมอ "หมออยู่นี่แล้ว ผู้ไข้อยู่ไหนละ พาข้าไปทีซิ" (หมอทองอินทร์กล่าวแต่แม่ชบา) ชีวิตคนสำคัญที่สุด ปู่เคยสอนข้าไว้ (ทองเอกกล่าว) ถัดจากนั้นภาพในละครฉายไปยังห้องที่ศักดิ์สิทธิ์ที่สุดของหมอไทย"ห้องเก็บตัวยา" และล่วมยาคู่กายหมอไทย

          ฉากต่อไปหมอปู่ทองอินทร์ตรวจผู้ไข้เริ่มที่ฟังเสียงผู้ไข้ตอบเพื่อตรวจแรงกายแรงไข้ของผู้ไข้ จากนั้นตรวจกำเดาอุ่นกายเพื่อสอบรูปธาตุไฟว่าขึ้นเบื้องบนมากน้อยเพียงใดด้วยการอังมือเพื่อสัมผัสกำเดาที่แผ่ออกจากตัวผู้ไข้ ไล่ลงมาถึงช่องท้องแล้วหาตำแหน่งสมุนาวาตะเพื่อตรวจการเคลื่อนตัวของลมในไส้แลลมนอกไส้ว่ากำเริบหรือหย่อน ทำให้ทราบว่า "วาตะหย่อนทำให้ระบบเสมหะเคลื่อนตัวได้น้อยส่งผลให้ปิตตะหย่อนตาม" นั่นคือคำวินิจฉัยที่ท่านหมอได้สมุฏฐาน ทางแก้คือต้องจุดไฟย่อยเพื่อให้เกิดกองลมไปเคลื่อนกองลมที่เคลื่อนตัวได้ช้านั้น

          ฉากตัดมาที่ทองเอกนั่งอ่านตำราแพทย์และคิดได้ว่า คุดทะราดนั้นเป็นกุฏฐโรคดั่งพระคัมภีร์วิถีกุฏฐโรคว่าไว้ จึ่งแต่งยาประกอบด้วย ข้าวเย็นเหนือและใต้/กำมะถันเหลือง/รากตะขบ/รากมะดูก/เปลือกมะรุม แก้สรรพกุฏฐโรค และนำขันทองพยาบาทมาบดละเอียดใช้เป็นยาพอก หญ้าหนวดแมวต้มกับสารส้มสะตุใช้เป็นยาอาบ  ใช้ผลกระเบา,ผลกระเบียน,ลูกลำโพง,กาสลัก,ใบมะเกลือ,ใบยาสูบ,ขมิ้นอ้อย นำเนื้อมะพร้าวไฟมาบดแล้วนำไปหุงเป็นน้ำมันใส่ตัวยาข้างต้นแล้วเคี่ยว จะได้น้ำมันทาแผลคุดทะราด วิธีรักษานั้นใช้ยากิน ยาพอก ยาอาบ ยาทา (ในเรื่องทองเอกมองผู้ไข้ด้วยสายตาของหมอ นั้นคือความเมตตาปราณีเป็นที่สุด)

         ตัดกลับมาที่หมอปู่ทองอินทร์แนะต้มกระสายยารสร้อนเพื่อเป็นกระสายกับยาลมเพื่อจุดไฟย่อยให้ทำงานได้ดีขึ้น แลตั้งหัตถการเวชปฎิบัติทาท้องตั้งยาขมิ้นอ้อย/ขมิ้นชัน/มหาหิงคุ์ ใช้กระสายน้ำมะขามเปียกได้ยารสร้อน ทาที่ท้องคนไข้แล้วนำใบพลูไปอังไฟให้ร้อนแล้วนาบเหนือยาที่ทาไว้เพื่อให้ความร้อนแต่พอเหมาะนั้นละลายยาและช่วยนำยาลงล่าง "ลมเคลื่อนด้วยยา ออกด้วยโกย"จะเกิดการกระจายตัวของลมในไส้แลลมนอกไส้ให้เคลื่อนตัวออกไป ในตอนท้ายท่านหมอทองอินทร์ไม่ขอรับค่ารักษา คุณหมอท่านถ่อมตนถ่อมความรู้แลมีจิตใจเต็มเปี่ยมไปด้วยความปรารถนาดีต่อผู้ไข้เป็นจริยาหนึ่งของหมอไทยแต่นานมา ส่วนทองเอกตั้งใจยิ่งในการร่ำเรียนวิชาหมอแลได้จดบันทึกการรักษาไว้

          เภสัชกรรม เวชกรรม สมุฏฐานวินิจฉัย หัตถการ  ปู่เป็นหมอ พ่อฉันเป็นหมอ ตัวฉันก็อยากเป็นหมอบ้าง ทองเอกกล่าวกับหมอปู่ทองอินทร์

ติดตามคำอธิบายเล่าความตามละครในตอนที่2.ต่อไป

https://www.facebook.com/228893067300037/posts/1022294491293220/