หอไตร หรือ หอธรรม
หอ หมายถึง อาคารหรือเรือน
ไตร หรือ ธรรม มาจาก ไตรปิฎก หรือ พระธรรม
หมายถึงหมวดพระธรรมคำสั่งสอนของ พระพุทธเจ้า 3 หมวด คือ พระสูตร พระวินัย และพระอภิธรรม
ส่วนใหญ่จะเป็นหอไม้ ตั้งอยู่กลางน้ำเพื่อป้องกันมดปลวก และเพื่อรักษาความชื้น

ในวัฒนธรรมล้านนา
เชื่อว่าการสร้างหรือจารพระคัมภีร์ในทางพุทธศาสนา จะได้อานิสงส์มากเท่ากับการสร้างวิหาร
จึงมีการคัดลอกคัมภีร์ต่างๆ ทั้งพระไตรปิฎก กฎหมาย จริยศาสตร์ ประวัติศาสตร์ ตำรายา โหราศาสตร์ ฯลฯ แล้วนำไปถวายวัด
เกิดประเพณี ตั้งธรรมหลวง คือ ประเพณีการคัดลอกใบลานเพื่ออุทิศให้ผู้ที่ล่วงลับ
เกิดการสร้างหอไตรหรือหอธรรมขึ้น เพื่อเก็บพระคัมภีร์
เป็นสถานที่หวงห้าม เพราะถือว่าคัมภีร์ที่ได้รับการสังคายนาหรือจารแล้ว เป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ควรค่าแก่การเคารพบูชา

การสร้างหอไตรมีมาตั้งแต่หลังการสังคายนาพระไตรปิฎกในสมัยพระเจ้าติโลกราช
หอไตรของล้านนาอาจจำแนกรูปแบบได้ 3 ประเภทคือ
หอไตรแบบหอสูง ... นิยมสร้างกันมากที่สุดในล้านนา
หอไตรกลางน้ำ
และหอไตรแบบพิเศษ ... ไม่ตรงกับทั้งสองแบบ





สร้างขึ้นเพื่อป้องกันมดปลวกเขาทำลายคัมภีร์
และความชื้นจากน้ำช่วยเพื่อหนังสือผูกซึ่งส่วนมากจารจารใบลานไม่ให้แห้งกรอบ
พบหอไตรแบบนี้ได้ทั่วไปในประเทศไทย
นำเสนอที่ได้เคยไปค่ะ



วัดเชียงมั่น เมือง เชียงใหม่

หลังตาปีกนกสองชั้น หน้าบันลายพรรณพฤกษา มีระเบียงล้อมรอบ ต้องใช้สะพานทอดเข้าไป
จิตรกรรฝาผนังลายคำ



ทรงเรือนไทย



ถนนแยกหอไตรให้อยู่นอกรั้ววัด
หลังคาทรงโรง หน้าบันลายหม้อดอก ไม่มีระเบียง ... แต่ไม่ทราบว่ามีระเบียงด้านในอีกทีหรือเปล่า ต้องใช้สะพานทอดเข้าไป



ที่วัดนี้มีตาน้ำ น้ำนี้ถือเป็นบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ มีวิหารไม้ล้านาที่สวยงาม
หอไตร หลังคาทรงปีกนก หน้าบันไม้แกะสลักลายดอกไม้ระบายสี มีระเบียงล้อมห้องเก็บคัมภีร์ด้านใน มีสะพานทอดเข้าไปแต่ไม่ติดกับหอไตร



ตั้งใจไปชมหอไตรโดยเฉพาะ แต่หน้าวัดมักมีกาดนัด มีขนมบ่ะเก่าให้ระลึกถึงความหลัง
หลังคาปีกนกซ้อนสองชั้น หน้าบันแกะลวดลายพรรณพฤกษา
มีระเบียงรอบห้องเก็บคัมภีร์ ผนังเขียนลายคำ



เป็นชุมชนเชื้อสายชาวลาว
หน้าวิหารมีเจดีย์หรือในภาษาอิสานเรียกว่าธาตุบัวเหลี่ยมอยู่สององค์
มีอีกชื่อว่าวัดตะคุ เพราะตั้งอยู่ที่บ้านตะคุ
ในอุโบสถเก่ามีจิตรกรรมฝาผนังสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น
หอไตรอาคารไม้ หลังคาทรงโรง ภายในมีระบียงรอบห้องเก็บคัมภีร์
ห้องเก็บบัญชีมีจิตรกรรมฝาผนังทั้งด้านในและด้านนอก



เป็นชุมชนเชื้อสายมอญ
มีอีกชื่อว่าวัดนกออก ตามที่เดิมเคยมีนกออกบริเวณนี้
มีอุโบสถเก่า
หอไตร หลังคาทรงโรง มีระเบียงรอบ





ตำนานเล่าว่ามาจากพระรถ ได้เดินทางผ่านและผูกไก่ชนไว้กับหลักทอง
จึงเรียกท้องที่แห่งนี้ว่า ไร่หลักทอง ... พระรถชนไก่หาเลี้ยงนางสิบสอง
หอไตรหลังคาซ้อนชั้นด้านบนเป็นจตุรมุข ตั้งอยู่บนเสา 12 ต้น มีผนังรอบนอก ระเบียงทางเดิน
ห้องเก็บคัมภีร์เขียนด้วยลายไทย



พระเจ้าตากสินได้แวะพักที่วัดนี้ก่อนเข้าตีเมืองจันทบุรี
มีวิหารไม้ ประดิษฐานพระพุทธรูปปางบำเพ็ญทุกรกิริยา หอไตรกลางน้ำ เจดีย์กลางน้ำ เจดีย์ทรงพระปรางค์
หอไตรหลังคาปีกนกซ้อนสองชั้น ระเบียงรอบ ห้องเก็บคัมภีร์ฝาไม้ปะกน





ไปไหว้พระธาตุอานนท์
หลวงพ่อองค์ยิ้มประทานพร หรือ พระพุทธวรนาถมหาธาตุยโสธรศิลปะลาว
พระพุทธปฏิมาบุษยรัตน์ หรือ พระแก้วหยดน้ำค้าง
หอไตรสร้างขึ้นเมื่อประมาณ พ.ศ. 2373
เป็นที่เก็บคัมภีร์ใบลาน พร้อมพระไตรปิฏก และตำราต่างๆซึ่งพระครูหลักคำนำมาจากเมืองเวียงจันทน์





สารบัญหอไตร
หอไตร ตอนที่ 1 หอไตรแบบหอสูง ... ล้านนา https://ppantip.com/topic/38369383
หอไตร ตอนที่ 2 หอไตรแบบหอสูง ชั้นล่างเปิดโล่ง https://ppantip.com/topic/38375975
หอไตร กลางน้ำ เหนือ อิสาน ตะวันออก ที่ได้ไปเยือน https://ppantip.com/topic/38384788
หอไตร แบบพิเศษ ... ล้านนา https://ppantip.com/topic/38388223