ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ !  

ขันธ์ทั้งหลายมีชื่อเรียกว่าขันธ์ได้ด้วยเหตุเท่าไร.


ภิกษุทั้งหลาย !



รูปอย่างใดอย่างหนึ่ง ทั้งที่เป็นอดีต อนาคต หรือปัจจุบัน ก็ตาม เป็นภายใน หรือ ภายนอก ก็ตาม หยาบ หรือ ละเอียด ก็ตาม เลว หรือ ประณีต ก็ตาม อยู่ในที่ไกล หรือ ในที่ใกล้ ก็ตาม นี้ เรียกว่า รูปขันธ์.

เวทนาอย่างใดอย่างหนึ่ง ทั้งที่เป็นอดีต อนาคต หรือปัจจุบัน ก็ตาม เป็นภายใน หรือ ภายนอก ก็ตาม หยาบ หรือ ละเอียด ก็ตาม เลว หรือ ประณีต ก็ตาม อยู่ใน ที่ไกล หรือ ในที่ใกล้ ก็ตาม นี้ เรียกว่า เวทนาขันธ์.

สัญญาอย่างใดอย่างหนึ่ง ทั้งที่เป็นอดีต อนาคต หรือปัจจุบัน ก็ตาม เป็นภายใน หรือ ภายนอก ก็ตาม หยาบ หรือ ละเอียด ก็ตาม เลว หรือ ประณีต ก็ตาม อยู่ใน ที่ไกล หรือ ในที่ใกล้ ก็ตาม นี้ เรียกว่า สัญญาขันธ์.

สังขารอย่างใดอย่างหนึ่ง ทั้งที่เป็นอดีต อนาคต หรือปัจจุบัน ก็ตาม เป็นภายใน หรือ ภายนอก ก็ตาม หยาบ หรือ ละเอียด ก็ตาม เลว หรือ ประณีต ก็ตาม อยู่ใน ที่ไกล หรือ ในที่ใกล้ ก็ตาม นี้ เรียกว่า สังขารขันธ์.

วิญญาณอย่างใดอย่างหนึ่ง ทั้งที่เป็นอดีต อนาคต หรือปัจจุบัน ก็ตาม เป็นภายใน หรือ ภายนอก ก็ตาม หยาบ หรือ ละเอียด ก็ตาม เลว หรือ ประณีต ก็ตาม อยู่ใน ที่ไกล หรือ ในที่ใกล้ ก็ตาม นี้ เรียกว่า วิญญาณขันธ์.

ภิกษุทั้งหลาย !

ขันธ์ทั้งหลาย ย่อมมีชื่อเรียกว่าขันธ์ ด้วยเหตุเพียงเท่านี้.



ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ !

อะไรหนอเป็นเหตุเป็นปัจจัยแห่งการบัญญัติรูปขันธ์
อะไรหนอเป็นเหตุเป็นปัจจัยแห่งการบัญญัติเวทนาขันธ์
อะไรหนอเป็นเหตุเป็นปัจจัยแห่งการบัญญัติสัญญาขันธ์
อะไรหนอเป็นเหตุเป็นปัจจัยแห่งการบัญญัติสังขารขันธ์
อะไรหนอเป็นเหตุเป็นปัจจัยแห่งการบัญญัติวิญญาณขันธ์

ภิกษุทั้งหลาย !


มหาภูตรูป ๔ เป็นเหตุปัจจัยในการบัญญัติ รูปขันธ์
ผัสสะ เป็นเหตุปัจจัยในการบัญญัติ เวทนาขันธ์
ผัสสะ เป็นเหตุปัจจัยแห่งการบัญญัติ สัญญาขันธ์
ผัสสะ เป็นเหตุปัจจัยแห่งการบัญญัติ สังขารขันธ์
นามรูป เป็นเหตุปัจจัยแห่งการบัญญัติ วิญญาณขันธ์



บาลี อุปริ. ม. ๑๔/๑๐๒/๑๒๓.