เริ่มจากสฬายตนะ หมายถึง อายตนะ 12 อย่าง ด้วยกัน คือ ตากับรูป หูกับเสียง จมูกกับกลิ่น ลิ้นกับรส กายกับโผฏฐัพพะ มโนกับธรรมารมณ์

ถามว่าทุกคนล้วนมีอายตนะทั้งสิ้น ไม่เว้นแม้แต่สัตว์เดรัจฉาน (ขอกล่าวเฉพาะที่เห็นในบนโลกมนุษย์ ว่าล้วนมีอายตนะ แต่ก็ขอยกเว้นเจ้าแมงกระพรุน เผื่อว่าห้องหว้ากอมาตอบละกัน ปิดช่องโหว่ไว้ก่อน)

ทุกท่านในที่นี้ มีวิธีการพิจารณาปฏิจสมุปบาท โดยเริ่มจากอายตนะ อย่างไรค่ะ

ขอบพระคุณสำหรับคำตอบที่ดีล่วงหน้าค่า ...

(อ้อถ้าบางคนจะอธิบายโดยดริ่มจากสังขาร, วิญญาณ, รูปนาม เลยก็ดีเหมือนกันนะคะ จขกท.กำลังอยากทำความเข้าใจตัวนี้มาก )

มีสิ่งเดียวที่ไม่ต้องอธิบายเพราะ จขกท.ทราบแล้ว ก็คือ อวิชชาเป็นปัจจัย จึงมีสังขารทั้งหลาย อันนี้ง่ายมากเก็ทแล้วค่า