สัมมาสมาธิ เป็นไฉน ภิกษุในธรรมวินัยนี้ สงัดจากกาม สงัดจาก อกุศลธรรม
บรรลุปฐมฌาน มีวิตก มีวิจาร มีปีติและสุขเกิดแต่วิเวกอยู่


สงัดจากกาม สงัดจาก อกุศลธรรม บรรลุปฐมฌาน
สงัดจากกาม สงัดจาก อกุศลธรรม คือ
คนที่จะปฏิบัติธรรม มีสัมมาสมาธิต้องมีศีลที่บริบูรณ์
ศีล5 ตทังคปหาน ละกามได้ชั่วคราว
สงัดจากกาม สงัดจาก อกุศลธรรม บรรลุปฐมฌาน

สัมมาสมาธิ ( ฌาน )  วิกขัมภนปหาน ละด้วยการข่มเอาไว้  

นิวรณ์มี 5 อย่าง คือ

กามฉันทะ ความพอใจ ติดใจ หลงใหลใฝ่ฝัน ในกามโลกีย์ทั้งปวง ดุจคนหลับอยู่
พยาบาท ความไม่พอใจ จากความไม่ได้สมดังปรารถนาในโลกียะสมบัติทั้งปวง ดุจคนถูกทัณท์ทรมานอยู่
ถีนมิทธะ ความขี้เกียจ ท้อแท้ อ่อนแอ หมดอาลัย ไร้กำลังทั้งกายใจ ไม่ฮึกเหิม
อุทธัจจะกุกกุจจะ ความคิดซัดส่าย ตลอดเวลา ไม่สงบนิ่งอยู่ในความคิดใด ๆ
วิจิกิจฉา ความไม่แน่ใจ ลังเลใจ สงสัย กังวล กล้า ๆ กลัว ๆ ไม่เต็มที่ ไม่มั่นใจ

  วิกขัมภนปหาน แปลว่า ละด้วยการข่มไว้ คือ ข่มกิเลส
เช่น นิวรณ์ ๕ มีกามฉันท พยาบาท เป็นต้น ไว้ด้วยอำนาจแห่งสมาธิอันเกิดจากการเจริญสมถกรรมฐาน
เมื่อได้ฌานแล้ว นิวรณ์ทั้ง ๕ สงบลง เพราะองค์ของฌาน เป็นปฏิปักษ์ต่อนิวรัณ์ทั้ง ๕ คือ

วิตก เป็นปฏิปักษ์ต่อ ถีนมิทธะ
วิจาร เป็นปฏิปักษ์ต่อ วิจิกิจฉา
ปีติ เป็นปฏิปักษ์ต่อ พยาบาท
สุข เป็นปฏิปักษ์ต่อ อุทธัจจกุกกุจจะ
เอกัคคตา เป็นปฏิปักษ์ต่อ กามฉันทะ

การละกิเลสด้วยอำนาจแห่งฌานนี้เรียกว่า วิกขัมภนปหาน เป็นเพียงข่มกิเลสไว้
ดุจเอาก้อนหินทับหญ้า ฉะนั้น ยังละไม่ได้อย่างเด็ดขาด
ต้องมีอัปปนาฌานคือ ฌานที่5 จึงจะข่มกิเลสได้หมด
ไม่ใช่มีแค่ปฐมฌานแล้วสามารถข่มกิเลสไปหมด
คนที่ปฏิบัติไม่เป็นจะอ่านตำราแล้วเอาไปตีความกันเองไม่เห็นฌานจิตจริงๆๆ


สมุจเฉทปหาน แปลว่า ละกิเลสได้โดยเด็ดขาด ได้แก่ การเจริญวิปัสสนากรรมฐาน
มีรูปนามเป็นอารมณ์ จนเกิดวิปัสสนาญาณขึ้นมาโดยตามลำดับถึง ๑๖ ญาณ