สังขาร3นั้นว่าถึง การเห็นหลังออกจากนิโรธ เกิดการปรุงแต่งแล้วเป็นสายปฎิจสมุปบาท  ดังนั้น  สายเกิด-หากยังไม่ถูกปรุงแต่ง จะไม่สามารถอธิบายได้ด้วยปฏิจสมุปบาท การเริ่มต้นปรุงแต่งเรียกจิตสังขาร สา

เพราะเรามองขันธ์ 5 (ร่างกายเรา ความรู้สึกเรา ความจำเรา ความคิดเรา ใจเรา) ในปัจจุบันนี่แหละเป็นอัตตา ถึงจมอยู่ในกองทุกข์ล้วนๆ  ใครนินทาก็ทุกข์ ใคร

1.วิญญานเป็นผัสสะกระทบตัวที่นิ่งรู้ภายใน ตัวที่นิ่งรู้แปรเป็นสังขาร เกิดสายปฏิจสทุปบาท 2.ย้อนทวนกระบวนการเพื่อไปหาตัวที่นิ่งรู้ด้วยสติปัฐฐาน ตัวที่นิ่งรู้คือจิตในความหมายพระท่าน ตัวที่เป็นผัสสะคือวิญญ

ในฝันช่วงเริ่ม คราวๆว่าอุ้มเด็กอยู่ จะพาไปหาหมอ พอไปถึงมีคนไข้นั่งเต็มเลย อารมณ์เหมือนคนไข้รอเรียกคิว จากนั้นเกิดเหตุการณ์ปรากฏเป็นต้นโพธิ์สีขาว แต่ลักษณะจะคล้ายกิ่งเถาวัลย์ขดขึ้นไป และเป็นเสียงพระพุท

เมื่อวันจันทร์ที่ 21 ที่ผ่านมา ตอนเช้า จิตของผมมันก็ฟุ้งซ่าน นึกคิดปรุงแต่งเรื่องไม่ดี คือนึกคิดอยากจะสาปแช่งผู้ทรงศีลทรงธรรมท่านนึงให้ไปลงนรก แล้วไอ้จิตที่ปรุงแต่งตัวนี้แหละก็ดันปากของผมให้พูดออกมาโด

"ธรรมชาติที่รู้แจ้ง ไม่มีใครชี้ได้ (วิญฺญาณํ อนิทสฺสนํ) ไม่มีที่สุด แจ่มใส โดยประการทั้งปวง ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ และวาโยธาตุ ย่อมตั้งอยู่ไม่ได้ในธรรมชาตินี้. อุปาทายรูปที่ยาวและสั้น ละเอียด

ความรู้ว่า "แท้จริงมันไม่มีเราอยู่จริง" นี้ เกิดมาจากความเข้าใจ ไม่ใช่มาจากความเชื่อหรือการคาดเดา ความเชื่อมาจากการอ่านจากตำราหรือฟังมาจากคนอื่น ซึ่งมันก็อาจผิดได้ การคาดเดา คืดารคาดคะเนเอ

ธรรมจักษุ หรือ ดวงตาเห็นธรรมที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงโดยสรุปไว้ก็คือ "สิ่งใดมีความเกิดขึ้นเป็นธรรมดา สิ่งนั้นล้วนมีความดับไปเป็นธรรมดา" คือเมื่อใครได้ฟังธรรมะของพระพุทธเจ้าจนเกิดความเห็นแจ้งแล