ความจริง คือ สิ่งที่มีอยู่หรือเป็นอยู่ตามธรรมชาติอย่างไม่มีวันเปลี่ยนแปลง

ความจริงนั้นจะมีเหตุมีผลของมันอยู่แล้วในตัว ถ้าเราพบความจริง เราก็จะพบเหตุผลของความจริงนั้นด้วย

เมื่อเราพบเหตุผลของความจริงของชีวิต เราก็จะเกิดความเข้าใจ ซึ่งความเข้าใจนี้ก็คือปัญญาขั้นจินตามยปัญญา

เมื่อเราพบความจริงของชีวิต เราก็จะเกิดความเห็นแจ้ง ซึ่งความเห็นแจ้งนี้ก็คือปัญญาขั้นภาวณามยปัญญา

ปัญญาทั้งสองนี้เองที่เป็นองค์ประกอบของอริยมรรค ในการปฏิบัติเพื่อดับทุกข์ของจิตใจในปัจจุบัน

แต่ถ้าเราไม่ยอมรับความจริง ก็เท่ากับเราไม่ยอมรับเรื่องเหตุผล เมื่อไม่ยอมรับเหตุผลและความจริง ก็จะไม่เกิดปัญญา

เมื่อไม่มีเหตุผล และไม่ยอมรับความจริง ก็จะไม่มีปัญญา

เมื่อไม่มีปัญญา ก็เป็นที่แน่นอนว่าจะถูกความเชื่อที่ผิดเพี้ยนครอบงำ

เมื่อมีความเชื่อที่ผิดเพี้ยน ก็จะถูกความโง่งมงายครอบงำ

เมื่อมีความโง่งมงายครอบงำ ก็จะทำให้คิดผิด พูดผิด และกระทำผิด

เมื่อคิดผิด พูดผิด และกระทำผิด ก็ย่อมจะเกิดผลที่เลวร้าย ซึ่งก็คือปัญหาทั้งแก่ร่างกายและจิตใจ

ปัญหาของร่างกายก็คือ ความทุกข์กาย (ความเจ็บ ความปวด เป็นต้น) ส่วนปัญหาของจิตใจก็คือ ความทุกข์ใจ (ความเศร้าโศก ความไม่สบายใจ เป็นต้น)

สรุปว่า ถ้าอยู่กับความจริง ก็จะมีปัญญาและไม่เกิดความทุกข์ แต่ถ้าอยู่กับความเชื่อ ก็จะมีแต่ความงมงายและเกิดความทุกข์