คิดอย่างวิทยาศาสตร์ก็คือ คิดด้วยเหตุผล จากสิ่งที่เรามีอยู่จริงในปัจจุบัน โดยไม่อาศัยความเชื่อใดๆ

คิดอย่างไสยศาสตร์ก็คือ คิดตามความเชื่อ (ตามตำราหรือตามคนอื่นหรือตามความคิดเห็นของตนเอง) โดยไม่เอาเหตุผล ไม่เอาความจริง

เมื่อชีวิตเกิดมา เราก็คิดว่าเราเกิดมาเพื่อรับผลกรรมจากชาติก่อน คือมีชาติก่อนเป็นเหตุให้เกิดผลคือชาตินี้ ส่วนนรกอยู่ใต้ดิน สวรรค์อยู่บนฟ้า นิพพานอยู่ชาติหน้า ซึ่งนี่เป็นการคิดอย่างไสยศาสตร์ ที่ไม่มีเหตุผลมาอธิบายให้เข้าใจได้และไม่มีของจริงมายืนยัน มีแต่ความเชื่อเท่านั้น

ส่วนการคิดว่า เราเกิดมาจากพ่อแม่ทำให้เกิดขึ้น และชีวิตก็เป็นไปตามสภาพแวดล้อม ดังนั้นสิ่งที่เป็นตัวตนของเราจริงๆจึงไม่มี มีแต่ตัวตนชั่วคราวตราบเท่าที่ยังมีร่างกายนี้อยู่เท่านั้น ส่วนสวรรค์อยู่ในอก นรกอยู่ในใจ นิพพานอยู่ที่ตายก่อนตาย ซึ่งนี่เป็นการคิดอย่างวิทยาศาสตร์ ที่มีเหตุผลมาอธิบายให้เข้าใจได้และมีของจริงมายืนยัน

การคิดอย่างไสยศาสตร์นั้น เป็นการคิดตามความเชื่อ ที่ไม่มีเหตุผลและไม่มีของจริงมายืนยัน ดังนั้นมันจึงไม่ใช่ปัญญาที่ทำให้เข้าใจและเห็นแจ้งชีวิตได้ รวมทั้งนำมาใช้ปฏิบัติคู่กับสมาธิโดยมีศีลเป็นพื้นฐานเพื่อดับทุกข์ของจิตใจในปัจจุบัน ตามหลักอริยสัจ ๔ ของพระพุทธเจ้าไม่ได้ จะมีผลดีบ้างก็เพียงทำให้อุ่นใจหรือสบายใจไปวันๆเท่านั้น

ส่วนการคิดอย่างวิทยาศาสตร์นั้น เป็นการคิดด้วยเหตุผลและมีของจริงมายืนยัน ดังนั้นมันจึงเป็นปัญญาที่ทำให้เข้าใจและเห็นแจ้งชีวิต สำหรับนำมาใช้ปฏิบัติคู่กับสมาธิโดยมีศีลเป็นพื้นฐาน เพื่อดับทุกข์ของจิตใจในปัจจุบัน ตามหลักอริยสัจ ๔ ของพระพุทธเจ้าได้