สวัสดีครับทุกท่าน ขอตอบกระทู้ยาวหน่อยนะครับในฐานะที่เป็นคนทำงานด้านจิตวิทยา ถือว่าเป็นโอกาสในการสร้างความรู้ความเข้าใจให้กับคนทั่วไปด้วยครับ

ครับ จริงๆแล้วสาเหตุของปัญหาก็คือการที่สังคมขาดความรู้ความเข้าใจที่แท้จริงเกี่ยวกับงานด้านจิตวิทยา รวมถึงความเข้าใจเกี่ยวกับความเจ็บป่วยทางจิต ความไม่สบายใจ ความรู้สึกทุกข์ต่างๆ โดยที่ความเข้าใจของคนไทยโดยส่วนใหญ่อาจจะเป็นไปตามที่เจ้าของกระทู้กล่าวครับ

กล่าวคือรู้สึกกลัวกับคำว่าจิตวิทยา จิตเวช โรคจิต นักจิตวิทยา จิตแพทย์ ถ้าถามว่ามาจากไหน ผมคงบอกว่ามาจากสื่อที่เค้ารับ (สามารถอธิบายได้ตามหลักจิตวิทยาการเรียนรู้) ซึ่งสื่อส่วนใหญ่ก็จะเป็นละครไทยหลังข่าวที่จะมีภาพของผู้ป่วยจิตเวชที่ค่อนข้างจะหลุดโลก ล่องลอย และขาดสติสัมปชัญญะไปแล้ว และภาพของผู้ป่วยเหล่านี้มักจะมาคู่กับ โรงพยาบาล จิตแพทย์ (ที่ในฉากจะชอบยืนคุยกับพระเอกหรือนางเอกว่า คนนั้นเช่น ตัวร้าย เค้าหลุดโลกไปแล้ว) นี่ก็เป็นภาพหนึ่งที่คนส่วนใหญ่เรียนรู้จากละคร ว่าจิตแพทย์จะคู่กับคนบ้า ดังนั้นพอเมื่อมีใครพูดถึงจิตแพทย์ หรือรับยาจิตเวชขึ้นมา แน่นอนครับว่าเจ้าตัวจะต้องรู้สึกต่อต้านโดยอัติโนมัติขึ้นมาว่า "ฉันไม่ได้เป็นบ้านะว้อย จะให้ฉันไปหาจิตแพทย์ทำไมวะ แกน่ะสิบ้า"
ซึ่งตรงนี้เป็นผลมาจากบริษัทสร้างละครที่ไม่ได้มีการ research เกี่ยวกับบริบทที่แท้จริงของงานด้านจิตเวช แต่ฉากที่สร้างในละครอาจเป็นไปเพียงเพื่อต้องการให้ฉากนั้นเป็น "จุดพีค" ของละคร โดยเลือกนำเสนอเพียงด้านเดียว (ที่แคบมาก) ของงานด้านจิตวิทยา
ยิ่งไปกว่านั้น นอกจากละครแล้วยังมีเรื่องของข่าว ที่มักจะลงเรื่องของคนที่มีความผิดปกติทางจิตแล้วไปไล่แทงคนต่างๆ นาๆ ซึ่งนี่ก็เป็นอีกภาพหนึ่งที่ทำให้คนทั่วไปรู้สึกกลัวเอามากๆ กับเรื่องของคนที่มีความเจ็บป่วยทางจิต (หลายๆ คนจึงมักจะทำท่าทางขยาดเมื่อรู้ว่าใครไปปรึกษานักจิตวิทยา ไปพบจิตแพทย์ หรือรับยาจิตเวชมา)

และที่ผมกล่าวไปข้างต้นก็คือ "ภาพลักษณ์แบบผิวเผิน" ของงานด้านจิตวิทยาที่คนทั่วไปเข้าใจครับ ซึ่งส่วนใหญ่จะเรียนรู้มาจากละครหรือข่าว (ประหนึ่งว่าเป็นสิ่งที่ร่ำลือกันมา บอกต่อกันมา โดยไม่ได้มีความเข้าใจที่แท้จริง) เมื่องานด้านจิตวิทยาไม่ได้รับความรู้ความเข้าใจที่แท้จริง คนก็ย่อมกลัวเป็นธรรมดาครับ เหมือนที่มืดที่เรามองไม่เห็น แต่เรารู้เพียงแต่ว่าในที่มืดๆนั่นอะ ใครๆ (ละคร+ข่าว) เค้าก็บอกว่ามันน่ากลัว
แน่นอนครับปัญหาที่เกิดขึ้นแบบนี้ นั่นก็เป็นเพราะวงการจิตวิทยาไทยยังไม่ได้ผลิตสื่อสาธารณะที่มีพลังมากพอที่จะให้ความรู้กับคนทั้งประเทศจนเกิดความรู้ความเข้าใจในงานด้านจิตวิทยา ซึ่งอาจมาจากปัจจัยหลายๆอย่างครับ เช่น กำลังคน ทรัพยากร ปัจจัยแวดล้อม โอกาสและเวทีต่างๆ ที่มีความจำกัด (แต่เชื่อว่าในอนาคตจะมีนักจิตวิทยารุ่นใหม่ๆ ที่พยายามผลักดันและผลิตสื่อตรงนี้มากขึ้น แต่อาจต้องใช้เวลามากหน่อย) แต่หากจะให้เร็วกว่านั้นก็คือทางกระทรวงศึกษาธิการอาจต้องมีการบรรจุความรู้ความเข้าใจในงานด้านจิตวิทยาลงไปในระบบการศึกษาตั้งแต่ระดับอนุบาลขึ้นไปเลยก็ได้ ที่จะให้เด็กรู้ว่า "ไม่สบายกายไปหาคุณหมอ ไม่สบายใจไปหาคุณนักจิตวิทยา" ทำให้เด็กๆ เกิดความเข้าใจว่า มนุษย์ไม่สบายกายได้ และไม่สบายใจก็ได้เป็นธรรมดา การไปหาคุณหมอเพื่อรักษาหวัดเป็นเรื่องธรรมดา และการไปหานักจิตวิทยาเพื่อปรึกษาและเยียวยาความไม่สบายใจก็เป็นเรื่องธรรมดาและเป็นเรื่องที่ดีงามด้วย และพอเด็กเหล่านี้โตขึ้นมาด้วยความรู้ความเข้าใจ เขาก็จะไม่กลัวเรื่องจิตวิทยาครับ แถมยังให้ความรู้กับผู้ใหญ่ในบ้านที่ยังมีความกลัวได้ด้วย

ทีนี้หากพูดถึงประเด็นที่ว่า จิตแพทย์? นักจิตวิทยา? เอ๊ะ มันอะไรยังไง ผมขอกล่าวถึงสายงานด้านจิตวิทยาเท่าที่ผมทราบดังนี้นะครับ
1. จิตแพทย์
2. นักจิตวิทยาคลินิก
3. นักจิตวิทยาการปรึกษา (ผมอยู่สายนี้)
4. นักจิตวิทยาพัฒนาการ
5. นักจิตวิทยาสังคม
6. นักจิตวิทยาอุตสาหกรรมและองค์การ
7. นักจิตวิทยาการศึกษาและการแนะแนว
8. ฯลฯ

โดยขออธิบายดังนี้ครับ
1. จิตแพทย์ (Psychiatrist) เป็นแพทย์ผู้เชี่ยวชาญในด้านจิตเวชศาสตร์และได้รับการรับรองให้ทำการรักษาความผิดปกติทางจิต จิตแพทย์ทุกคนถูกฝึกให้วินิจฉัยโรคและจิตบำบัด เนื่องจากจิตแพทย์ต้องเป็นแพทย์อยู่เองด้วย และสามารถวินิจฉัยโรคผู้ป่วยได้ จิตแพทย์จึงเป็นหนึ่งในกลุ่มสาขาผู้ชำนาญการด้านสุขภาพจิตที่สามารถจ่ายยาเพื่อรักษาอาการทางจิตของผู้ป่วยได้ ตลอดจนสามารถสั่งตรวจร่างกาย สั่งและอธิบายการทดลองในห้องปฏิบัติการและตรวจคลื่นไฟฟ้าสมอง และสั่งให้มีการถ่ายภาพสมอง อย่างเช่น การตรวจเอกซ์เรย์คอมพิวเตอร์ การสร้างภาพด้วยเรโซแนนซ์แม่เหล็ก และการสแกนโพซิตรอนอีมิสชันโทโมกราฟีให้ผู้ป่วยได้ ในขณะที่ผู้ชำนาญการด้านสุขภาพจิตสาขาอื่น เช่น นักจิตวิทยา นักจิตบำบัด พยาบาลจิตเวช ฯลฯ ซึ่งมิใช่แพทย์ จะไม่สามารถสั่งจ่ายยาและสั่งการรักษาดังกล่าวได้เอง ทั้งนี้ ขึ้นอยู่กับกฎระเบียบในแต่ละประเทศด้วย โดยปกติจิตแพทย์จะร่วมทำงานเป็นทีมกับบุคลากรสาธารณสุขสาขาอื่นๆ ในการรักษาผู้ป่วยรายหนึ่งๆ

ข้อมูลข้างต้นผมนำมาจาก (http://th.wikipedia.org/wiki/จิตแพทย์) ซึ่งเขาก็พูดถูกทุกอย่างครับ และดูเหมือนว่าคุณหมอจะเน้นไปที่การวินิจฉัยว่าเป็นโรคอะไร ประเภทไหน โดยวินิจฉัยผ่านการดูอาการทางกาย ทางสมองเป็นหลัก และทำการจ่ายยาให้ถูกกับประเภทของโรคนั้น เช่น ถ้าหมอวินิจฉัยว่าเป็นซึมเศร้า (Depression) ก็จะจ่ายยาจำพวกยาต้านซึมเศร้า (Antidepressant) หรือถ้าเป็น Bipolar ก็จะจ่ายยาที่เหมาะกับโรคนี้ ถ้าสารเคมีในสมองไม่สมดุลย์ ก็จะจ่ายยาเพื่อปรับสมดุลย์
ซึ่งนี่เป็นภาพหลักตามที่หลายๆ คนที่เคยเข้ารักษากับจิตแพทย์จะพบครับ คือการวินิจฉัยว่าเป็นโรคอะไร และรับยามาทาน
แต่ส่วนที่จิตแพทย์อาจจะขาดไปเท่าที่ผมเข้าใจคือ งานเกี่ยวกับการปรึกษาปัญหาเกี่ยวกับความไม่สบายใจเพื่อแก้ไขปัญหาที่มาจากใจจริงๆ (ซึ่งผมจะพูดถึงในหัวข้อนักจิตวิทยาการปรึกษานะครับ)

2. นักจิตวิทยาคลินิก (Clinical Psychologist) คือ ผู้ที่สำเร็จการศึกษาด้านจิตวิทยาสาขาจิตวิทยาคลินิก (Clinical psychology) ซึ่งมีใบประกอบโรคศิลปะ และปฏิบัติงานในสถานพยาบาลต่างๆ นักจิตวิทยาคลินิกเป็นส่วนหนึ่งของทีมผู้ให้การรักษาทางการแพทย์ ส่วนใหญ่มักประจำอยู่ในงานจิตเวชศาสตร์ (Psychiatry) บางส่วนอยู่ในงานอื่นๆ เช่น งานเวชกรรมป้องกัน หรือ งานเวชศาสตร์ฟื้นฟู เป็นต้น

ข้อมูลข้างต้นผมนำมาจาก (http://th.wikipedia.org/wiki/จิตวิทยาคลินิก) ซึ่งก็เป็นไปตามนั้นครับ ดังนั้นนักจิตวิทยาคลินิกก็จะทำงานร่วมกับคุณจิตแพทย์ในสถานพยาบาลต่างๆ และทำหน้าที่ประเมินคนไข้ด้วยแบบทดสอบแบบประเมินทางจิตต่างๆ (เป็นผู้ใช้แบบทดสอบตามหมอสั่ง) ให้คำปรึกษาและการรักษาทางจิตวิทยาร่วมกับจิตแพทย์

3. นักจิตวิทยาการปรึกษา (Counseling Psychologist) เป็นผู้ที่ศึกษาศาสตร์เกี่ยวกับการปรึกษาเชิงจิตวิทยา (Counseling) โดยการปรึกษาเชิงจิตวิทยาเป็นกระบวนการที่มุ่งให้ผู้มีปัญหาได้ทำความเข้าใจกับปัญหาของตน และมองเห็นแนวทางในการแก้ปัญหาได้ด้วยตัวเอง โดยนักจิตวิทยาการปรึกษา (Counselor) มีหน้าที่เป็นผู้เอื้อให้ผู้มีปัญหาได้เข้าใจปัญหาของตนอย่างชัดเจนที่สุด นักจิตวิทยาการปรึกษาจะไม่เข้าไปบงการ แนะนำ หรือ แทรกแซง ผู้รับบริการ แต่ละช่วยให้เค้าสามารถจัดการปัญหาได้ด้วยตัวเอง ผู้เข้ารับบริการการปรึกษาเชิงจิตวิทยาจะได้รับประโยชน์ ในแง่ของการเกิดความเข้าใจในตนเอง และสามารถวางแนวทางการดำเนินชีวิตตนเองได้อย่างเหมาะสม สามารถเผชิญสถานการณ์ที่เกิดขึ้นในชีวิตได้อย่างมั่นคง และสามารถจัดการปัญหาของตนได้อย่างสอดคล้องและเหมาะสมกับความเป็นจริง และยังช่วยให้ค้นพบศักยภาพได้อย่างเต็มที่ ในการพัฒนาตนเองไปสู่เป้าหมายที่ตั้งไว้ ขยายทัศนะการมองโลก และชีวิตก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงตนเองในทางที่ดี

ข้อมูลข้างต้นผมนำมาจาก (http://www.psy.chula.ac.th/psy/branch/about_cou.php) เว็บไซต์ของคณะจิตวิทยา จุฬาฯ ครับ พูดให้เข้าใจง่ายๆ ก็คือ ปัญหาทุกอย่างที่คนจะมีความไม่สบายใจได้ตั้งแต่ระดับเล็กถึงใหญ่ เช่น ของหาย ทะเลาะกับเพื่อน มีปัญหากับพ่อแม่ เลิกกับแฟน ปรับตัวไม่ได้ วิตกกังวลกับเหตุการณ์ต่างๆ ปัญหาที่ทำงาน ไม่เข้าใจตัวเอง หาความเป็นตัวของตัวเองไม่เจอ มีความกดดันในชีวิต เกิดความรู้สึกเศร้าหมอง หดหู่ อารมณ์รุนแรง ใจร้อน ถึงระดับมีความคิดจะฆ่าตัวตาย เหล่านี้ล้วนเป็นงานที่นักจิตวิทยาการปรึกษาจะทำงานด้วยครับ
นอกจากแก้ปัญหาในใจแล้ว ยังช่วยทำให้ผู้มาปรึกษาได้ค้นพบศักยภาพที่แท้จริงของตัวเอง และก้าวเดินไปในเส้นทางที่ตัวเองเลือกเดินได้อย่างมั่นใจครับ (สรุปคือได้ทั้งสายรักษาและสายสนับสนุน)

นักจิตวิทยาการปรึกษาโดยหลักจะเชื่อว่า ใจคือ "ราก" ของปัญหา เมื่อใจไม่อยู่ในภาวะที่สมดุลย์อันเกิดมาจากการขาดความเข้าใจเกี่ยวกับความเป็นจริงของโลกและชีวิต หรือไม่สามารถปรับตัวกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในชีวิตได้ ก็จะทำให้เจ้าของใจนั้นเกิดความทุกข์ และเมื่อเกิดความทุกข์ก็จะเกิดสิ่งที่เรียกว่า "อาการ" ซึ่งเปรียบเหมือนกิ่งก้านสาขาของต้นไม้ที่เรา "มองเห็นได้" เช่น ร้องไห้ เศร้าหมอง วิตกกังวล อารมณ์เกรี้ยวกราด หรือเฉื่อยชา และหลายๆครั้งที่เรามักจะยึดอยู่กับอาการ แล้วประเมินว่าตัวเองเป็น "โรคซึมเศร้า" บ้าง "โรคบุคลิกภาพแปรปรวน" บ้าง (ซึ่งมักมาจากการค้นหาตามเว็บไซต์ด้วยตัวเอง เพื่อที่จะตีตราตัวเองว่าตกลงฉันเป็นอะไร) และเราก็จะเริ่มรู้สึกแย่กับตัวเองว่าฉันเป็นคนโรคจิต (ซึ่งจริงๆแล้วมันไม่ถึงขนาดนั้น) และเรื่องมักจะไปจบที่การรับยาจากแพทย์ แต่ตัวปัญหาซึ่งเป็น "รากที่ฝังอยู่ใต้ดิน" และเจ้าตัว "มองไม่เห็น" ก็ยังไม่ได้รับการขุดรากถอนโคนให้สิ้น

จากประสบการณ์ของผม มีผู้ที่มาปรึกษากับผมหลายรายเล่าว่าเคยรับยาจิตเวชมาทานเป็นปีๆ แล้วยังไม่ดีขึ้น โดยหลังจากที่คุยกับผมซักพัก ผมก็จะพบว่าจริงๆแล้วพวกเขามีเรื่องราวที่ไม่สบายใจและยังหาทางออกไม่ได้ค้างคาอยู่ในใจครับ เมื่อดำเนินกระบวนการพูดคุยปรึกษาพวกเขาก็จะเกิดความเข้าใจในความคิดความรู้สึกของตัวเอง เข้าใจปัญหาที่เกิดขึ้นอย่างถ่องแท้ และมักจะจบลงว่าเขาสามารถหาทางออกให้กับปัญหาที่ค้างคามาเป็นปีได้แล้ว

จริงๆ แล้ว 3 สายงานข้างต้นควรทำงานร่วมกันครับ คือ จิตแพทย์ นักจิตวิทยาคลินิก และนักจิตวิทยาการปรึกษา เพราะในคนไข้บางรายมีความผิดปกติทางกายหรือทางสมองจริงๆ ตรงนี้จิตแพทย์จะช่วยจ่ายยาเพื่อปรับสมดุลย์ในสมองให้มีความคงที่ หรือกลับมาอยู่ในระดับที่ปกติ (คุยกันรู้เรื่อง) หลังจากนั้นก็จะเป็นงานของนักจิตวิทยาการปรึกษาที่จะเข้าไปจัดการกับ "รากของความทุกข์ที่มาจากใจ" ผ่านกระบวนการปรึกษาเชิงจิตวิทยา ซึ่งอาจเรียกว่า Counseling บ้าง Psychotherapy บ้าง และเมื่อจัดการได้แล้ว ปริมาณยาก็สามารถลดลงได้จนถึงหยุดยาได้ครับ
ผมเคยมีประสบการณ์ช่วยผู้มาปรึกษาที่รับยาจิตเวชมาทาน และหลังจากการปรึกษาจำนวน 2 ครั้ง คุณหมอทางโรงพยาบาลก็ประเมินว่าอาการดีขึ้นจึงให้ลดยาครับ

ดังนั้นปัญหาสำคัญอีกประการหนึ่งที่คนที่มีบอกว่าตัวเองเป็นซึมเศร้า ฯลฯ ไม่รู้สึกว่าตัวเองจะหายจากโรคนั้นได้ อาจเป็นเพราะการพาตัวเองไป "ผิดที่" ครับ ซึ่งจริงๆแล้วจะโทษก็ไม่ได้ เพราะว่าโดยทั่วไปคนก็จะเข้าใจว่า มีแค่จิตแพทย์ กับนักจิตวิทยาคลินิกเท่านั้น (นักจิตวิทยาการปรึกษาคงต้องทำงานประชาสัมพันธ์และสร้างงานเพื่อรองรับความต้องการเหล่านี้ให้มากขึ้น)

4. นักจิตวิทยาพัฒนาการ (Developmental Psychologist) 5. นักจิตวิทยาสังคม (Social Psychologist) 6. นักจิตวิทยาอุตสาหกรรมและองค์การ (Industrial and Organizational Psychologist) 7. จิตวิทยาการศึกษาและการแนะแนว (Educational Psychology and Guidance) ส่วนนี้ขออนุญาตยังไม่พูดถึงนะครับ ยาว

หวังว่าจะมีประโยชน์อันทำให้เกิดความเข้าใจในงานจิตวิทยาไม่มากก็น้อยนะครับ
from นักจิตวิทยาการปรึกษา