พระอภัยมณี เป็นวรรณคดีการเมือง แต่ใช้กลวิธีแต่งเป็นนิทานกลอนเคลือบไว้อย่างสนิท จนคนอ่านไม่ทันคิดหรือคิดไม่ทัน.
                          สุนทรภู่ไม่ได้เขียนบอกว่าลงมือแต่งพระอภัยมณีเมื่อไร แต่นักเลงวรรณคดีรุ่นก่อนๆ เห็นพ้องต้องกันว่าน่าจะเริ่มแต่งตอนบวชเป็นพระอยู่วัดเทพธิดาราม ราว พ.ศ.2376 (ในแผ่นดินรัชกาลที่ 3) ขณะนั้นสุนทรภู่มีอายุราว 47 ปี (บวชเมื่ออายุ 38 ปี)

                          ก่อนหน้านั้นอังกฤษสั่งกองทัพยึดเมืองหงสาวดี เมื่อ พ.ศ.2368 (รุ่งขึ้น พ.ศ.2369 กองทัพจากกรุงเทพฯไปเผาเวียงจัน) พม่ายอมสงบศึก เสียดินแดนด้านยะไข่ลงมาถึงดินแดนตอนล่างด้านตะนาวศรีทั้งหมด ปัจจุบันตั้งแต่ราวจังหวัดตากถึงจังหวัดระนอง

อังกฤษยึดครองอินเดียตั้งแต่ยุคกรุงศรีอยุธยา แล้วยึดครองลังกาเป็นอาณานิคม ตั้งแต่ พ.ศ.2338 ในแผ่นดินรัชกาลที่ 1 ขณะนั้นสุนทรภู่อายุ 9 ขวบ (เกิด พ.ศ.2329)

                          พฤติกรรมล่าเมืองขึ้นของอังกฤษด้วยการสงครามล้างผลาญอย่างรุนแรง ย่อมเป็นที่รับรู้ในหมู่คนชั้นนำของกรุงสยามตั้งแต่แรกสถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ จนถึงแผ่นดินรัชกาลที่ 3 สุนทรภู่ซึ่งเป็นปราชญ์ราชสำนักในรัชกาลที่ 2 มาก่อนก็ย่อมรู้อยู่แก่ใจ เลยจินตนาการสร้างเป็นนิทานกลอนขึ้นมาชื่อพระอภัยมณี ใช้ปี่เป็นสัญลักษณ์ของวิชาความรู้ให้แก้ปัญหาด้วยปัญญา ด้วยสันติภาพ ในลักษณะเดียวกับคำขวัญของคนรุ่นต่อต้านสงครามเวียดนามว่า make love, not war

                          ผู้ร้ายในพระอภัยมณีคือโจรสุหรั่ง สุนทรภู่ระบุให้เป็นอังกฤษ มีรายละเอียดเคยเขียนไว้ในหนังสือ สุนทรภู่เกิดวังหลัง ผู้ดีบางกอก มหากวีกระฎุมพี มีวิชาความรู้เท่าทันโลก ของ สุจิตต์ วงษ์เทศ (มติชน พิมพ์ครั้งแรก พ.ศ.2547) จะสรุปยกมาดังต่อไปนี้ :-

Ref. & อ่านต่อ @~> http://www.thaipoet.net/index.php?lay=show&ac=article&Id=538706071