พ้นทุกข์ได้ด้วยปัญญาหรือความเพียร?

กลอนที่เกิดจากพุทธพจน์
--------------
สิ่งใดหรือเทียมเท่าปัญญา        ด้วยปัญญาเปรียบดังอาวุธ
เพราะปัญญาเป็นสิ่งที่สุด          ถึงวิมุต พ้นปุถุชน

แต่ปัญญานั้นเป็นเบื้องปลาย     ท่านทั้งหลายจงอย่าสับสน
ผู้ชนะทุกข์อันร้อนรน                 ย่อมนำตน ด้วยความเพียร ตั้งแต่เริ่ม.
--------------

      จากพุทธพจน์  "บุคคลล่วงทุกข์ได้ด้วยความเพียร"

ทำไมพระพุทธเจ้าไม่ทรงตรัส  บุคคลล่วงทุกข์ได้ด้วยปัญญาเพียงเท่านั้น  

ก็ด้วยตามธรรมนั้น ต่างเป็นเหตุเป็นปัจจัยไปตามลำดับ  คือ ความเพียร เป็นเหตุเป็นปัจจัยให้เกิด ปัญญา นั้นเอง

    ดังนั้นผู้ที่คิดว่า  ตนมีปัญญาดีในการคิดการวิเคราะห์ ด้วยการศึกษาทางโลก   แล้วทำการศึกษาและวิเคราะห์แบบทางโลก แล้วจะทำให้ตนเองเกิดวิมุตติ พ้นทุกข์ได้ ย่อมเป็นไปได้ยาก  เมื่อยังไม่สร้างความเพียรในการเจริญปฏิบัติกรรมฐานที่เป็นทั้ง สมถะและวิปัสสนา  ซึ่งเป็นเหตุแห่งการเกิดปัญญาทางธรรม ไปตามลำดับ จนถึงพร้อม เกิดวิมุตติ พ้นทุกข์ได้ไปตามลำดับ นั้นเอง.