ปฏิจจฯ เป็นธรรมที่สามารถเข้าใจได้ไม่ยากเกินไปนัก ขอเพียง มีทิฏฐิ ให้ถูกต้อง ว่า ขันธ์ไม่ใช่เราฯ    อวิชชาที่เรามี หาเงื่อนต้นไม่ได้   

ในชาติ ปัจจุบัน    เมื่อเรา(ซึ่งไม่ใช่ขันธ์  หรือกล่าวได้ว่า เราผู้ที่ จิตยังมีอาสวะ/อวิชชาฯ)  มีชาติแล้ว(ได้ขันธ์อันเติบโตแล้ว)  มีทุกข์แล้วในชาตินี้  การเวียนไปในขันธ์ของเรา ย่อมมี และเป็นไปด้วย อวิชชา จึงมีการปรุงแต่ง ใน วิญญาณและนามรูป อายตนะ ที่มีแล้ว       เมื่อมีผัสสะ จึงมีอุปปัชติในเวทนา  มีตัณหา และ อุปาทาน ในเวทนา/ขันธ์ที่มี  มีภพ(ความยึดมั่น อย่างแรงกล้า ใน ขันธ์ ด้วยกาม/รูป/อรูป) จึง มีทุกข์ทั้งหลาย  ด้วย ชรา-มรณะ ฯลฯ

ในชาติ อดีต   ก็เช่นกัน เรา (ไม่ใช่ขันธ์) ก็ได้มีชาติแล้วในอดีต จึงมีทุกข์ เช่นเดียวกับชาตินี้  เมื่อ กาย/ขันธ์ แตกทำลาย  เรา(ไม่ใช่ขันธ์) ซึ่งยังมีอวิชชาและตัณหา ก็จักปรุงแต่ง  ขันธ์ใหม่ขึ้นมา เป็นชาติปัจจุบัน  ตามกรรมที่ได้ทำไว้ ในชาติ อดีต

ในชาติ อนาคต ก็เฉกเช่นเดียวกัน กับชาติอดีต  เมื่อ เรา(ไม่ใช่ขันธ์) ยังไม่หลุดพ้น  หลังการมรณะ ในชาติปัจจุบัน   เรา(ไม่ใช่ขันธ์ ซึ่งยังมีอวิชชาฯ) ก็จักปรุงแต่งขันธ์ขึ้น จนมีทุกข์ทั้งหลาย เฉกเช่นเดียว กับ ชาติอดีต และ ชาติปัจจุบัน นั่นเอง