ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เงื่อนเบื้องต้นแห่งอวิชชาไม่ปรากฏ ในกาลก่อนแต่นี้อวิชชาไม่มี แต่ภายหลังจึงมี ดังนี้ (องฺ ทสก. ๒๔. ๖๑/๑๒๐)

หมายถึง จุดเริ่มต้นของสัตว์ ของภพ ของชาติ ของอวิชชา มี คือมีจุดเริ่มต้น แต่จุดเริ่มต้นนั้น ไม่อาจกำหนดรู้ได้ ไม่อาจรู้ได้ ใช่หรือไม่

กำลังตามหาพระสูตรที่ว่า พุทธองค์มีญาณหยั่งรู้อดีตได้ยาวไกลเท่าไรก็ได้ตามประสงค์ และสงสารนี้ก็มีให้กำหนดรู้ได้เท่านั้น คือต่างเป็นอินฟินิตี้

{๑๐๑๕} อนึ่ง พระอริยสาวกผู้มีศรัทธา ปรารภความเพียร มีสติมั่นคง มีจิตตั้งมั่น พึงหวังได้ว่า จักรู้ชัดว่า ‘สงสารมีที่สุดและเบื้องต้นกำหนดรู้ไม่ได้
/// วรรคนี้ สงสารมีที่สุด หมายถึง สิ้นสุดด้วยนิพพาน แต่ถึงอย่างนั้น จุดเริ่มต้นก็ไม่อาจรู้ได้ ใช่หรือไม่//

เบื้องต้นและที่สุดไม่ปรากฏแก่เหล่าสัตว์ผู้มีอวิชชาปิดกั้น มีตัณหาผูกไว้ แล่นไป ท่องเที่ยวไป
///ส่วนสัตว์นั้น กำหนดรู้ไม่ได้ทั้งจุดเริ่มและจุดจบ

//สรุปคือ สงสารนี้ แม้พระศาศดาก็กำหนดรู้จุดเริ่มไม่ได้ แต่ทรงรู้ว่า ณ จุดหนึ่ง ก่อนหน้านี้อวิชชาไม่มี และทำที่สุดของสงสารให้ปรากฏได้ด้วยวิชชา ใช่หรือไม่

คือมีชาวพุทธ หรือชาวอะไรไม่รู้หล่ะ บอกว่า บอกมาซิว่าจุดเริ่มต้นของสัตว์ ของโลก ของสงสารนี้ อยู่ที่ไหน เกิดมาได้อย่างไร พอไม่ได้คำตอบที่พอใจก็ ฟาดงวงฟาดงา ด่ากราด ว่ามีแต่พวกหนอนหนังสือ ศาสนานี้อ้างอิงอะไรไม่ได้ พิสูจน์ไม่ได้ เป็นเพียงนิทานสอนใจ แล้วก็วนกลับมาถ้าไม่จริงก็ตอบมาซิว่า สงสารนี้ เริ่มต้นอย่างไร เมื่อไหร่ อย่างไร  นึกถึงพระรูปหนึ่งสมัยพุทธกาลศึกออกไปเพราะหาว่าพระศาสดาไม่แสดงปาฏิหารย์ให้ตัวเองดู แล้วไปเที่ยวโพทนาว่ารู้ธรรมในศาสนานี้หมดแล้วไม่เห็นจะมีอะไร ว่างั้น