มีใครเคยสงสัยแบบเจ้าของกระทู้ไหมว่า วิปัสสนาแล้วเกิดฌานได้
อย่างไร หรือทำไมปฏิบัติแล้วยังไม่เห็นได้ฌาน ฉันก็ยังปกติไม่เห็น
มีอะไรผิดแปลกไปจากเดิม
ซึ่งก็ต้องทำความเข้าใจให้ชัดเจนว่าเวลาเราเริ่มต้นปฏิบัติธรรม
อะไรก็ตาม ก็จะเริ่มต้นด้วยสมาธิระดับเบื้องต้นหรือขณิกสมาธิ
เวลาปฏิบัติวิปัสสนาก็เช่นเดียวกัน
แล้วฌานจากการวิปัสสนาซึ่งเป็นสมาธิในระดับที่สูงขึ้นนั้นมาได้
อย่างไร?
สมาธินั้นเกิดจากจิตที่ตั้งมั่น โดยทั่วไปแล้วการทำสมาธิแบบสมถะ
จิตจะจดจ่อ ลมหายใจบ้าง กสิณบ้าง
แต่สมาธิจากการวิปัสสนานั้นมาจากการที่จิตตั้งมั่นในลักษณะ
ใดลักษณะหนึ่งในไตรลักษณ์
เช่น ถ้าเป็นสมาธิที่จดจ่ออยู่กับอนัตตลักษณะก็จะได้สุญญตสมาธิ
และการจะเกิดสมาธิแบบนี้ก็ต้องเห็นลักษณะเกิดขึ้นก่อน มิเช่นนั้น
จะเอาอะไรมาเพ่งมาทำจิตตั้งมั่น คือต้องหยิบยกอะไรสักอย่างจาก
ในสี่ฐานของสติปัฏฐานมาพิจารณา และต้องเห็นว่ามันเป็นไปตาม
ไตรลักษณ์ด้วย เมื่อเห็นลักษณะอันใดอันหนึ่งในไตรลักษณ์แล้ว
เอาจิตเพ่งจอจ่อไว้ ถึงค่อยเกิดฌาน
ซึ่งถ้าปฏิบัติวิปัสสนาอยู่แต่ยังไม่เกิดฌานอะไร ก็แสดงว่า
กระบวนการดังกล่าวยังไม่ครบถ้วนสมบูรณ์ เราอาจเพียงแค่รับรู้
อิริยาบถต่างๆ สุขทุกข์หรือเฉยๆ จิตมีการปรุงแต่งอย่างไร เป็นต้น
แต่ยังไม่ถึงขั้นนำมาพิจารณา ยังไม่เห็นว่ามันมีลักษณะใดเป็นไป
ตามไตรลักษณ์อย่างไร ฌานในวิปัสสนาจึงยังไม่เกิดขึ้น
ดังนั้นหากผู้ใดเข้าใจไปว่า ปฏิบัติวิปัสสนาแล้วจะเกิดฌานขึ้นอย่าง
แน่นอนไม่ว่าจะปฏิบัติอย่างไรก็ตาม หรือเกิดฌานขึ้นทันทีตั้งแต่
ที่เริ่มปฏิบัติ ย่อมเป็นความเข้าใจผิด
หรือหากคิดว่าการปฏิบัติวิปัสสนาไม่สามารถทำให้เกิดฌานหรือ
เกิดสมาธิใดๆได้เลย ก็เป็นความเข้าใจผิดอีกเช่นเดียวกัน
ข้อมูลอ้างอิง
สมาธิในวิปัสสนา
https://84000.org/tipitaka/dic/d_item.php?i=47
ฌาน 2 อารัมมณูปนิชฌาน และ ลักขณูปนิชฌาน
https://84000.org/tipitaka/dic/d_seek.php?text=%CD%D2%C3%D1%C1%C1%B3%D9%BB%B9%D4%AA%AC%D2%B9&detail=on 
วิปัสสนาเกิดฌานได้แต่มีข้อแม้ว่า...
อย่างไร หรือทำไมปฏิบัติแล้วยังไม่เห็นได้ฌาน ฉันก็ยังปกติไม่เห็น
มีอะไรผิดแปลกไปจากเดิม
ซึ่งก็ต้องทำความเข้าใจให้ชัดเจนว่าเวลาเราเริ่มต้นปฏิบัติธรรม
อะไรก็ตาม ก็จะเริ่มต้นด้วยสมาธิระดับเบื้องต้นหรือขณิกสมาธิ
เวลาปฏิบัติวิปัสสนาก็เช่นเดียวกัน
แล้วฌานจากการวิปัสสนาซึ่งเป็นสมาธิในระดับที่สูงขึ้นนั้นมาได้
อย่างไร?
สมาธินั้นเกิดจากจิตที่ตั้งมั่น โดยทั่วไปแล้วการทำสมาธิแบบสมถะ
จิตจะจดจ่อ ลมหายใจบ้าง กสิณบ้าง
แต่สมาธิจากการวิปัสสนานั้นมาจากการที่จิตตั้งมั่นในลักษณะ
ใดลักษณะหนึ่งในไตรลักษณ์
เช่น ถ้าเป็นสมาธิที่จดจ่ออยู่กับอนัตตลักษณะก็จะได้สุญญตสมาธิ
และการจะเกิดสมาธิแบบนี้ก็ต้องเห็นลักษณะเกิดขึ้นก่อน มิเช่นนั้น
จะเอาอะไรมาเพ่งมาทำจิตตั้งมั่น คือต้องหยิบยกอะไรสักอย่างจาก
ในสี่ฐานของสติปัฏฐานมาพิจารณา และต้องเห็นว่ามันเป็นไปตาม
ไตรลักษณ์ด้วย เมื่อเห็นลักษณะอันใดอันหนึ่งในไตรลักษณ์แล้ว
เอาจิตเพ่งจอจ่อไว้ ถึงค่อยเกิดฌาน
ซึ่งถ้าปฏิบัติวิปัสสนาอยู่แต่ยังไม่เกิดฌานอะไร ก็แสดงว่า
กระบวนการดังกล่าวยังไม่ครบถ้วนสมบูรณ์ เราอาจเพียงแค่รับรู้
อิริยาบถต่างๆ สุขทุกข์หรือเฉยๆ จิตมีการปรุงแต่งอย่างไร เป็นต้น
แต่ยังไม่ถึงขั้นนำมาพิจารณา ยังไม่เห็นว่ามันมีลักษณะใดเป็นไป
ตามไตรลักษณ์อย่างไร ฌานในวิปัสสนาจึงยังไม่เกิดขึ้น
ดังนั้นหากผู้ใดเข้าใจไปว่า ปฏิบัติวิปัสสนาแล้วจะเกิดฌานขึ้นอย่าง
แน่นอนไม่ว่าจะปฏิบัติอย่างไรก็ตาม หรือเกิดฌานขึ้นทันทีตั้งแต่
ที่เริ่มปฏิบัติ ย่อมเป็นความเข้าใจผิด
หรือหากคิดว่าการปฏิบัติวิปัสสนาไม่สามารถทำให้เกิดฌานหรือ
เกิดสมาธิใดๆได้เลย ก็เป็นความเข้าใจผิดอีกเช่นเดียวกัน
ข้อมูลอ้างอิง
สมาธิในวิปัสสนา
https://84000.org/tipitaka/dic/d_item.php?i=47
ฌาน 2 อารัมมณูปนิชฌาน และ ลักขณูปนิชฌาน
https://84000.org/tipitaka/dic/d_seek.php?text=%CD%D2%C3%D1%C1%C1%B3%D9%BB%B9%D4%AA%AC%D2%B9&detail=on