เพื่อเชิดชูพระสัทธรรม  เพื่อยกหลักฐานแก้...บุคคลที่กล่าวขัดแย้งกับพระศาสดาเรื่อง..." สัตว์ ".... ผมจึงยก..." มหาลิสูตร "...มาแสดงดังนี้
อธิบายพระสูตรมน..คหท-1...ครับ

พระสูตรนี้..ว้าด้วยเรื่อง.."เหล่าสัตว์ "...จะบริสุทธิ์..หรือ...เศร้าหมอง..ด้วยเหตุใด...   อย้าได้กล่าวว่าสัตว์ไม่มีอีก..นะ

---

ครั้งนั้นแล เจ้ามหาลิลิจฉวีได้เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคถึงที่ประทับถวายอภิวาทแล้ว นั่ง ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง 
ครั้นแล้ว ได้กราบทูลพระผู้มีพระภาคว่า 

" ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ท่านปูรณกั     สสปพูดอย่างนี้ว่า เหตุไม่มี ปัจจัยไม่มีเพื่อความเศร้าหมองของสัตว์
  สัตว์ทั้งหลายไม่มีเหตุ ไม่มีปัจจัย ย่อมเศร้าหมองเอง เหตุไม่มี ปัจจัยไม่มีเพื่อความบริสุทธิ์ของสัตว์ สัตว์ทั้งหลาย
  ไม่มีเหตุ ไม่มีปัจจัย ย่อมบริสุทธิ์เอง. "

ในข้อนี้พระผู้มีพระภาคตรัสอย่างไร?

พระผู้มีพระภาคตรัสว่า ดูกรมหาลิ

" เหตุมี ปัจจัยมี เพื่อความเศร้าหมองของสัตว์ สัตว์ทั้งหลายมีเหตุ มีปัจจัย ย่อมเศร้าหมอง
  เหตุมี ปัจจัยมี เพื่อความบริสุทธิ์ของสัตว์ สัตว์ทั้งหลายมีเหตุ มีปัจจัย ย่อมบริสุทธิ์.

ม. ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ก็เหตุปัจจัยเพื่อความเศร้าหมองของสัตว์เป็นไฉน? 
สัตว์ทั้งหลายมีเหตุ มีปัจจัย ย่อมเศร้าหมองอย่างไร?

พ. ดูกรมหาลิ ก็หากรูปนี้จะเป็นทุกข์ถ่ายเดียว รังแต่ทุกข์ตามสนอง หยั่งลงสู่ความทุกข์ 
     มิได้ประกอบด้วยสุขบ้างแล้ว สัตว์ทั้งหลายก็จะไม่พึงกำหนัดในรูป.

      ก็เพราะรูปเป็นสุข สุขตามสนอง หยั่งลงสู่ความสุข มิได้ประกอบด้วยทุกข์เสมอไป
      ฉะนั้น สัตว์ทั้งหลายจึงกำหนัดในรูป เพราะกำหนัดจึงถูกประกอบเข้าไว้ เพราะถูกประกอบจึงเศร้าหมอง

      ดูกรมหาลิ แม้ข้อนี้ก็เป็นเหตุ เป็นปัจจัย เพื่อความเศร้าหมองของสัตว์.
      สัตว์ทั้งหลายมีเหตุ มีปัจจัย จึงเศร้าหมอง แม้ด้วยอาการอย่างนี้.

       ดูกรมหาลิ ก็หากเวทนานี้เป็นทุกข์ถ่ายเดียว ฯลฯ
                       ก็หากสัญญานี้เป็นทุกข์ถ่ายเดียว ฯลฯ
                       ก็หากสังขารนี้เป็นทุกข์ถ่ายเดียว ฯลฯ
       ก็หากวิญญาณนี้เป็นทุกข์ถ่ายเดียว รังแต่ทุกข์ตามสนอง หยั่งลงสู่ความทุกข์
       มิได้ประกอบด้วยสุขบ้างแล้ว สัตว์ทั้งหลายก็จะไม่พึงกำหนัดในวิญญาณ.

       ก็เพราะวิญญาณเป็นสุข สุขตามสนอง หยั่งลงสู่ความสุข มิได้ประกอบด้วยทุกข์เสมอไป
        ฉะนั้น สัตว์ทั้งหลายจึงกำหนัดในวิญญาณ เพราะกำหนัดจึงถูกประกอบเข้าไว้ เพราะถูกประกอบจึงเศร้าหมอง.

        ดูกรมหาลิ แม้ข้อนี้แล ก็เป็นเหตุ เป็นปัจจัย เพื่อความเศร้าหมองของสัตว์.
        สัตว์ทั้งหลายมีเหตุ มีปัจจัย จึงเศร้าหมอง แม้ด้วยอาการอย่างนี้.

ม. ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ส่วนเหตุปัจจัยเพื่อความบริสุทธิ์ของสัตว์เป็นไฉน? 
     สัตว์ทั้งหลายมีเหตุ มีปัจจัย ย่อมบริสุทธิ์ได้อย่างไร?

พ. ดูกรมหาลิ ก็หากว่ารูปนี้จักเป็นสุขถ่ายเดียว สุขตามสนอง หยั่งลงสู่ความสุข 
     มิได้ประกอบด้วยทุกข์บ้างแล้ว สัตว์ทั้งหลายก็จะไม่พึงเบื่อหน่ายในรูป.

      ก็เพราะรูปเป็นทุกข์ ทุกข์ตามสนอง หยั่งลงสู่ความทุกข์ มิได้ประกอบด้วยสุขเสมอไป
      ฉะนั้น สัตว์ทั้งหลายจึงเบื่อหน่ายในรูป เมื่อเบื่อหน่ายย่อมคลายกำหนัด เพราะคลายกำหนัดจึงบริสุทธิ์.

      แม้ข้อนี้แลก็เป็นเหตุ เป็นปัจจัย เพื่อความบริสุทธิ์ของสัตว์.
      สัตว์ทั้งหลายมีเหตุ มีปัจจัย จึงบริสุทธิ์แม้ด้วยอาการอย่างนี้.

      ดูกรมหาลิ ก็หากว่าเวทนาเป็นสุขถ่ายเดียว ฯลฯ
                                 สัญญาเป็นสุขถ่ายเดียว ฯลฯ
                                  สังขารเป็นสุขถ่ายเดียว ฯลฯ

      วิญญาณเป็นสุขถ่ายเดียว สุขตามสนอง หยั่งลงสู่ความสุข มิได้ประกอบด้วยทุกข์บ้างแล้วไซร้
      สัตว์ทั้งหลายก็จะไม่พึงเบื่อหน่ายในวิญญาณ.

      ก็เพราะวิญญาณเป็นทุกข์ ทุกข์ตามสนอง หยั่งลงสู่ความทุกข์ มิได้ประกอบด้วยสุขเสมอไป
      ฉะนั้น สัตว์ทั้งหลายจึงเบื่อหน่ายในวิญญาณ เมื่อเบื่อหน่ายย่อมคลายกำหนัด เพราะคลายกำหนัดจึงบริสุทธิ์

แม้ข้อนี้แลก็เป็นเหตุ เป็นปัจจัย เพื่อความบริสุทธิ์ของสัตว์. สัตว์ทั้งหลายมีเหตุ มีปัจจัย จึงบริสุทธิ์ แม้ด้วยอาการอย่างนี้.