คำว่า ฌาน หมายถึง เพ่งหรือเผา ได้แก่ วิตก วิจาร ปีติ เป็นต้น (หมายถึงองค์ฌาน)
ฌานมีทั้งกุศลฌานและอกุศลฌาน
คือ ถ้าองค์ของฌานเกิดกับจิตที่เป็นอกุศลขณะนั้นเป็นอกุศลฌาน
กุศลฌานแบ่งเป็น ๒ ประเภท ได้แก่
ลักขณูปนิชฌาน ๑, อารัมมณูปนิชฌาน ๑
ลักขณูปนิชฌาน เพ่งลักษณะ มีอนิจจลักษณะ เป็นต้น (วิปัสสนา)
อารัมมณูปนิชฌาน เพ่งอารมณ์ มีกสิณเป็นต้น (สมถะ)
การเจริญสมถภาวนาจนจิตสงบเป็นฌานระดับขั้นต่างๆ เป็นเรื่องยากมาก
ถ้าขาดปัญญาไม่สามารถเจริญได้
สำหรับขั้นตอนการเจริญท่านมีอธิบายไว้ในวิสุทธิมรรคสมาธินิเทส
เป็นต้นว่าผู้นั้นต้องมีศีลบริสุทธิ์
ตัดปลิโพธทั้ง ๑๐ ได้เข้าไปหาอาจารย์ผู้ฉลาดที่แนะนำการเจริญอย่างถูกต้อง
เลือกที่อยู่ที่เหมาะสมเป็นต้น
การเจริญสมาธิถ้าเป็นมิจฉาสมาธิไม่สามารถให้เกิดความสงบเป็นฌานขั้นต่างๆ ได้
ขนิกสมาธิ ไม่มีทางใช้เจริญวิปัสสนาได้