ทุกคนสามารถเรียนรู้ทุกข์ได้ แต่เราจะน้อมไประลึกถึงสิ่งอื่น เป็นเหตุให้เกิดความไม่เข้าใจสิ่งต่างๆ

โดยปกติ ถ้าสภาพแวดล้อมที่มันเอื้ออำนวย ที่จะรู้แจ้งอริยสัจ 4 ได้ สบายๆ

แต่ก็อาจมีสิ่งอื่น ทำให้เกิด สภาวะปรากฏอย่างนั้น จนไม่เข้าใจตนเอง ไม่รู้จักตนเอง ไม่รู้ทุกข์ลักษณะต่างๆ  ก็เป็นเหตุให้เกิดสภาวะกดดันต่างๆ ทางความรู้สึกและจิตใจ

ถ้าประเทศญี่ปุ่นเล็งเห็น บทเรียน อริยสัจ 4 ได้ ผมว่า ก็อาจเป็นหนทางที่ดี  แต่เนื่องด้วย สภาวะเหตุปัจจัยปรุงแต่ง จึงมีสภาวะต่างจากคนไทยสิ้นเชิง ซึ่งทาง บุคลิกภาพ การคิด การพูด การเป็นอยู่และวิถีชีวิต

ผมเคยไปสัมผัสญี่ปุ่น เพียง 15 วัน เท่านั้น แต่ก็ไม่รู้อะไรมากมาย แต่ก็เคยเห็นนักเรียนญี่ปุ่น มีความกดดันอยู่โดยสภาวะความเป็นอยู่ทางสังคม

ถ้าศาสตร์ อริยสัจ 4 ไปถึงประเทศญี่ปุ่นได้  ผมว่า ก็เป็นหนทางที่ทุกคนจะรู้แจ้งได้ ในสัจจะธรรม แห่งสภาวะจิตใจความเป็นตัวเรา โดยมีเหตุปัจจัยความบีบครั้นต่างๆ  ทางเศรษฐกิจ