สวัสดีครับเพื่อนๆ ชาวพันทิป วันนี้ DoubleExplorer ขอมานำเสนอที่เที่ยวดีๆ ในเกาะรัตนโกสินทร์ที่หลายๆ คนอาจจะหลงลืมไป นั่นคือ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร นั่นเองครับ เชื่อว่าหลายๆ ที่ไปเที่ยวต่างประเทศคงไม่พลาดชมมิวเซียมของประเทศต่างๆ ที่มีวัตถุจัดแสดงน่าสนใจมากมาย แต่เมืองไทยเราก็ไม่น้อยหน้านะครับ เพราะกรมศิลปากรก็พยายามปรับปรุงพัฒนาพิพิธภัณฑ์เราให้น่าสนใจมากขึ้นเรื่อยๆ ครับ

วันนี้ขอพาชมนิทรรศการที่มีชื่อว่า “แผ่นดินไทยในอดีต” โดยจัดแสดงวัตถุโบราณของไทยที่น่าสนใจหลายรายการเลยครับ เริ่มจัดมาตั้งแต่วันที่ 25 มีนาคมที่ผ่านมา ที่พระที่นั่งศิวโมกขพิมานภายในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนครแห่งนี้ครับ โดยไม่มีค่าใช้จ่ายเพิ่มเติม นอกจากค่าเข้าชมพิพิธภัณฑ์ที่ต้องเสียตามปกติ ส่วนนักเรียนนักศึกษาอย่างผม ก็เข้าชมฟรีไปตามระเบียบครับ เพียงแค่ใส่ชุดนักเรียนนักศึกษา หรือยื่นบัตรให้เจ้าหน้าที่ดู ก็เดินเข้าไปชมอย่างชิวๆ ได้เลยครับ

เดินเข้ามาส่วนแรกจะพบกับภาพพระที่นั่งศิวโมกขพิมานในสมัยรัชกาลที่ 7 ที่ใช้เป็นหอสมุดวชิรญาณ ใช้สำหรับเก็บเอกสารวัตถุโบราณต่างๆ เช่น ศิลาจารึก คัมภีร์ใบลาน หนังสือสมุดไทย

ต่อมา พระที่นั่งองค์นี้ก็ได้แปรเปลี่ยนมาเป็นสถานที่จัดแสดงโบราณวัตถุต่างๆ และเป็นส่วนหนึ่งของพิพิธภัณฑืสภานแห่งชาติ พระนคร โดยมีรูปในหลวงรัชกาลที่ 9 เสด็จพระราชดำเนินมาทรงเปิดห้องตัดแสดงสมัยก่อนประวัติศาสตร์ ณ พระที่นั่งศิวโมกขพิมาน รวมถึงยังมีการจัดแสดงสมุดเซ็นเยี่ยมเล่มแรกพิพิธภัณฑ์แห่งนี้ที่ประกอบด้วยลายพระหัตถ์ของทั้งสี่พระองค์ในราชสกุลมหิดล (ในหลวงรัชกาลที่ 8 สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนาฯ ในหลวงราชกาลที่ 9)

เมื่อเดินเข้าไปยังบริเวณโถงกลางของพระที่นั่งฯ ก็จะพบกับโบราณวัตถุจำนวนมาก ไปสำรวจกับครับว่ามีอะไรบ้าง



ทวารวดี (แปลว่า ประกอบด้วยประตู) เป็นชื่อเรียกอาณาจักรโบราณหนึ่งของประเทศไทยในสมัยพุทธศตวรรษที่ 11-16 โดยวัฒนธรรมมักได้รับอิทธิพลมาจากอินเดีย ทั้งเรื่องศาสนา ขนบธรรมเนียมประเพณี ภาษาและตัวอักษร มาปรับผสมกับวัฒนธรรมพื้นเมือง แล้วพัฒนาต่อจนเกิดเป็นลักษณะเฉพาะของตนเอง โดยเฉพาะด้านพระพุทธศาสนา

เข้ามาถึงส่วนแรกก็จะเจอกับไฮไลท์ของศิลปะทวารวดีที่หลายคนทราบกันดี ก็คือธรรมจักรและกวางหมอบที่จัดแสดงอยู่ตรงกลางนั่นเองครับ ธรรมจักรเป็นสัญลักษณ์สำคัญทางพระพุทธศาสนาซึ่งหมายถึงการประกาศพระธรรม ที่เปรียบดังกงล้อแห่งธรรมที่เคลื่อนที่ไป ในสมัยดังกล่าวมักสร้างคู่กับกวางหมอบเพื่อเป็นสัญลักษณ์แทนการแสดงปฐมเทศนาที่ป่าอิสิปตนมฤคทยาวันที่เมืองพาราณสี โดยวัตถุทั้งสองชิ้นนี้คาดว่าอยู่ในสมัยพุทธศตวรรษที่ 12 ค้นพบที่วัดเสน่หา อ.เมืองนครปฐม จ.นครปฐมครับ

นอกจากนี้ยังมีจัดแสดงศิลปะในสมัยทวารดีอื่นๆ เช่นพระพุทธรูปยืนปางแสดงธรรม องค์แรก (รูปบน) ป็นพระพุทธรูปสำริด ค้นพบที่ จ.บุรีรัมย์ เป็นศิลปะทวารวดีที่ใหญ่ที่สุดที่พบในปัจจุบัน สูงถึง 1.09 เมตร ลักษณะพระพักตร์ยังคงลักษณะศิลปะอินเดีย องค์ถัดมา (รูปล่าง) เป็นพระพุทธรูปหินค้นพบที่ จ.พระนครศรีอยุธยา ถึงแม้จะยังมีลักษณะของศิลปะอินเดีย แต่พระพักตร์เริ่มมีอิทธิพลของศิลปะพื้นเมืองของทวารวดีเข้ามา

ถัดมาเป็นเสมาสลักภาพพุทธประวัติ ตอนโสตถิยพราหมณ์ถวายหญ้าคา ค้นพบที่ จ.กาฬสินธุ์ โดยใบเสมานั้นใช้เป็นเครื่องกำหนดเขตพื้นที่ทางศาสนา โดยปักล้อมรอบพื้นที่เผื่อบ่งบอกว่าเป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ หรืออาจเพื่อการเคารพบูชา ลักษณะเดียวกับเจดีย์หรือพระพุทธรูป

นอกจากนี้ในศิลปะทวารวดียังมีความนิยมในการสร้างพระพุทธรูปปางนาคปรก ซึ่งมีที่มาจากพุทธประวัติหลังจากที่ทรงตรัสรู้แล้วในสัปดาห์ที่ 6 ขณะประทับอยู่ใตต้นจิก เกิดพายุฝนตกหนักขึ้น พญานาคชื่อมุจลินท์ที่อาศัยในสระน้ำใกล้เคียงจึงเลื้อยมาแผ่พังพากเพื่อปกป้องพระองค์จากลมพายุ โดยองค์นี้ค้นพบที่ จ.พระนครศรีอยุธยา

โบราณวัตถุสมัยศรีวิชัย

ศรีวิชัยแปลว่าชัยชนะอันดีงาม เป็นชื่อเรียกอาณาจักรโบราณบริเวณคาบสมุทรทางภาคใต้จนถึงสุดปลายแหลมมลายู รวมถึงกลุ่มเกาะต่างๆ ของประเทศอินโดนีเซีย เมืองท่าเหล่านี้เจริญขึ้นในช่วงพุทธศตวรรษที่ 13-18 จากการติดต่อค้าขายกับชาวโพ้นทะเลต่างชาติ จึงรวมตัวกันเพื่อเพิ่มอำนาจต่อรองทางการเมืองและเศรษฐกิจ ศูนย์กลางคาดว่าอยู่ที่เมืองไชยา จ.สุราษฎร์ธานี และเมืองปาเล็มบังบนเกาะสุมาตรา ชุมชนเหล่านี้นับถือศาสนาพราหมณ์ฮินดูและศาสนาพุทธจึงปรากฎเป็นโบราณวัตถุและโบราณสถานที่เกี่ยวข้องกับศาสนาต่างๆ มากมาย

หลายคนคงทราบโบราณวัตถุชิ้นเอกของสมัยศรีวิชัยเป็นอย่างดีในหนังสือเรียนประวัติศาสตร์ นั่นก็คือ พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร หรืออีกนามหนึ่งว่าพระโพธิสัตว์ปัทมปาณี ซึ่งแปลว่าผู้ถือดอกบัว โดยรูปเคารพนี้เป็นหลักฐานการนับถือพุทธศาสนานิกายมหายานของชาวศรีวิชัย โดยองค์ที่จัดแสดงถูกค้นพบที่วัดพระบรมธาตุ อ.ไชยา จ.สุราษฎร์ธานี

ส่วนพระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวรอีกองค์ที่จัดแสดงนั้นค้นพบที่ จ.สุราษฎร์ธานีเช่นเดียวกัน แต่จะมีลักษณะใกล้เคียงกับศิลปะอินเดีย แสดงให้เห็นถึงการรับวัฒนธรรมด้านพระพุทธศาสนามาจากประเทศอินเดีย

ต่อมา เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัยนาคปรก ศิลปะสมัยศรีวิชัยที่ค้นพบที่ อ.ไชยา จ.นครศรีธรรมราช ถือเป็นวัตถุโบราณชิ้นเยี่ยมเนื่องจากเป็นการผสมผสานอย่างลงตัวระหว่างศิลปะเขมรโบราณและฝีมือช่างท้องถิ่นของภาคใต้ในเวลานั้น บริเวณฐาน มีการจารึกภาษาเขมรโบราณ กล่าวว่าหล่อในปี พ.ศ. 1726 เพื่อให้ประชาชนผู้ศรัทธาได้กราบไหว้