สวัสดีค่ะ วันนี้มีใครจะมาอาสาอธิบายความหมายของ สังขารทั้งหลาย ว่ามีขอบเขตแค่ไหน มีความหมายถึงอะไร บ้างค่ะ
ขอให้อิงจาก รายละเอียดของสังขาร ทั้ง 5 นัย เป็นหลักนะคะ ขอบคุณค่ะ

1. [Spoil] คลิกเพื่อดูข้อความที่ซ่อนไว้รายละเอียดของสังขาร (นัยที่ ๑)

ภิกษุทั้งหลาย !

ก็ สังขารทั้งหลาย เป็นอย่างไร ?

สังขารทั้งหลาย ๓ อย่างเหล่านี้ คือ
กายสังขาร วจีสังขาร จิตตสังขาร นี้เราเรียกว่า สังขารทั้งหลาย

ความเกิด แห่ง สังขาร ย่อมมี  เพราะ ความเกิด แห่ง อวิชชา
ความดับ แห่ง สังขาร ย่อมมี  เพราะ ความดับ แห่ง อวิชชา

อริยมรรคอันประกอบด้วยองค์ ๘ เป็น ข้อปฏิบัติ ให้ถึง ความดับไม่เหลือแห่งสังขาร
ได้แก่ สัมมาทิฏฐิ สัมมาสังกัปปะ สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ สัมมาอาชีวะ สัมมาวายามะ สัมมาสติ สัมมาสมาธิ

บาลี นิทาน. สํ ๑๖/๕๑/๘๙.

2. [Spoil] คลิกเพื่อดูข้อความที่ซ่อนไว้รายละเอียดของสังขาร (นัยที่ ๒)

อาวุโสวิสาขะ !

ลมหายใจเข้า และ ลมหายใจออก เป็น กายสังขาร
วิตกวิจาร เป็น วจีสังขาร
สัญญา และ เวทนา เป็น จิตตสังขาร

เพราะเหตุไร สิ่งนี้จึงเป็น กายสังขาร วจีสังขาร และจิตสังขาร

อาวุโสวิสาขะ !

ลมหายใจเข้าและลมหายใจออก นี้เป็น ธรรมมีในกาย เนื่องด้วยกาย
ดังนั้น ลมหายใจเข้าและลมหายใจออก ย่อมเป็นกายสังขาร

บุคคลย่อม คิด ย่อมพิจารณา ก่อนแล้วจึงเปล่งวาจา
ดังนั้น วิตกวิจาร ย่อมเป็นวจีสังขาร

สัญญาและเวทนา เป็น ธรรมมีในจิต เนื่องด้วยจิต
ดังนั้น สัญญาและเวทนา ย่อมเป็นจิตสังขาร

บาลี มู ม. ๑๒/๕๕๐/๕๐๙.
3. [Spoil] คลิกเพื่อดูข้อความที่ซ่อนไว้รายละเอียดของสังขาร (นัยที่ ๓)


ภิกษุทั้งหลาย !

บุคคล ๓ จำพวกนี้ มีปรากฏอยู่ในโลก ๓ จำพวกเป็นอย่างไร ?

(๑) ภิกษุทั้งหลาย !

บุคคลบางคนในโลกนี้
ย่อมปรุงแต่งกายสังขารที่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียน
ย่อมปรุงแต่งวจีสังขารที่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียน
ย่อมปรุงแต่งมโนสังขารที่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียน

ครั้นเขาทำความปรุงแต่งอย่างนี้แล้ว ย่อมเข้าถึงโลกที่มีความเบียดเบียน  
ผัสสะที่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียน ย่อมถูกต้องเขา ซึ่งเป็นผู้เข้าถึงโลกที่มีความเบียดเบียน

เขาอันผัสสะที่มีความเบียดเบียนถูกต้องแล้ว ย่อมได้เสวยเวทนาอันมีความเบียดเบียน เป็นทุกข์โดยส่วนเดียว ดังเช่นพวกสัตว์นรก


(๒)  ภิกษุทั้งหลาย !

บุคคลบางคนในโลกนี้
ย่อมปรุงแต่งกายสังขารที่ไม่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียน
ย่อมปรุงแต่งวจีสังขารที่ไม่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียน
ย่อมปรุงแต่งมโนสังขารที่ไม่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียน

ครั้นเขาทำความปรุงแต่งอย่างนี้แล้ว ย่อมเข้าถึงโลกที่ไม่มีความเบียดเบียน
ผัสสะที่เป็นไปกับด้วยความไม่เบียดเบียน ย่อมถูกต้องเขา ซึ่งเป็นผู้เข้าถึงโลกที่ไม่มีความเบียดเบียน

เขาอันผัสสะที่ไม่มีความเบียดเบียนถูกต้องแล้ว ย่อมได้เสวยเวทนาอันไม่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียน
อันเป็นสุขโดยส่วนเดียว ดังเช่นพวก เทพสุภกิณหา


(๓) ภิกษุทั้งหลาย !

บุคคลบางคนในกรณีนี้
ย่อมปรุงแต่งกายสังขารที่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียนบ้าง ไม่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียนบ้าง  
ย่อมปรุงแต่งวจีสังขารที่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียนบ้าง ไม่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียนบ้าง  
ย่อมปรุงแต่งมโนสังขารที่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียนบ้าง ไม่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียนบ้าง

ครั้งเขาทำความปรุงแต่งอย่างนี้แล้ว ย่อมเข้าถึงโลกเป็นไปกับด้วยความเบียดเบียนบ้าง ไม่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียนบ้าง

ผัสสะที่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียนบ้าง ไม่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียนบ้าง ย่อมถูกต้องเขา
ซึ่งเป็นผู้เข้าถึงโลกที่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียนบ้าง ไม่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียนบ้าง

เขาอันผัสสะที่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียนบ้าง ไม่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียนบ้าง ถูกต้องแล้ว
ย่อมได้เสวยเวทนาอันเป็นไปกับด้วยความเบียดเบียนเบ้าง ไม่เป็นไปกับด้วยความเบียดเบียนบ้าง
อันเป็นสุขและทุกข์เจือกัน ดังเช่น พวกมนุษย์ พวกเทพบางพวก พวกวินิบาตบางพวก

ถิกษุทั้งหลาย !

บุคคล ๓ จำพวกเหล่านี้แล มีปรากฏอยู่ในโลก

บาลี ติก. อํ. ๒๐/๑๕๓/๔๖๒.


4. [Spoil] คลิกเพื่อดูข้อความที่ซ่อนไว้รายละเอียดของสังขาร (นัยที่ ๔)

ภิกษุทั้งหลาย !

ก็ สังขารทั้งหลาย เป็นอย่างไร

ภิกษุทั้งหลาย !

หมู่แห่งเจตนา ๖ เหล่านี้ คือ สัญเจตนาในรูป สัญเจตนาในเสียง สัญเจตนาในกลิ่น สัญเจตนาในรส สัญเจตนาในโผฏฐัพพะ สัญเจตนาในธรรม

ถิกษุทั้งหลาย !

นี้เรียกว่า สังขารทั้งหลาย


ความเกิด แห่ง สังขาร ย่อมมี เพราะความเกิด แห่ง ผัสสะ
ความดับ แห่ง สังขาร ย่อมมี เพราะความดับ แห่ง ผัสสะ

อริยมรรคอันประกอบด้วยองค์ ๘ นี้นั่นเอง เป็นข้อปฏิบัติให้ถึงความดับไม่เหลือแห่งสังขาร
คือ สัมมาทิฏฐิ สัมมาสังกัปปะ สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ สัมมาอาชีวะ สัมมาวายามะ สัมมาสติ สัมมาสมาธิ


ภิกษุทั้งหลาย !

ก็สมณะเหล่าใดเหล่าหนึ่ง รู้ชัดแล้วซึ่งสังขารอย่างนี้ รู้ชัดแล้วซึ่งความเกิดขึ้นแห่งสังขารอย่างนี้
รู้ชัดแล้วซึ่งความดับแห่งสังขารอย่างนี้ รู้ชัดแล้วซึ่งข้อปฏิบัติให้ถึงความดับไม่เหลือแห่งสังขารอย่างนี้
สมณะพราหมณ์เหล่านั้น ชื่อว่าปฏิบัติดีแล้ว ชนเหล่าใดปฏิบัติดีแล้ว ชนเหล่านั้นชื่อว่าย่อมหยั่งลงในธรรมวินัยนี้

ภิกษุทั้งหลาย !

ก็สมณพราหมณ์เหล่าใดเหล่าหนึ่ง รู้ชัดแล้วซึ่งสังขารอย่างนี้ รู้ชัดแล้วซึ่งความเกิดขึ้นแห่งสังขารอย่างนี้
รู้ชัดแล้วซึ่งความดับแห่งสังขารอย่างนี้ รู้ชัดแล้วซึ่งข้อปฏิบัติให้ถึงความดับไม่เหลือแห่งสังขารอย่างนี้
แล้วเป็นผู้หลุดพ้น เพราะเบื่อยหน่าย เพราะคลายกำหนัด เพราะความดับ เพราะไม่ถือมั่นในสังขาร
สมณะพราหมณ์เหล่านั้นชื่อว่าหลุดพ้นดีแล้ว สมณพราหมณ์เหล่าใดหลุดพ้นดีแล้ว
สมณพราหมณ์เหล่านั้นเป็นเกพลี สมณพราหมณ์เหล่าใดเป็นเกพลี วัฏฏะย่อมไม่มีแก่สมณะพราหมณ์เหล่านั้น

บาลี ขนฺธ. สํ. ๑๗/๗๔/๑๑๖.


5. [Spoil] คลิกเพื่อดูข้อความที่ซ่อนไว้รายละเอียดของสังขาร (นัยที่ ๕)

สาธุ สาธุ อานนท์ ตามที่สารีบุตรตอบปัญหาในลักษณะนั้น ชื่อว่าได้ตอบโดยชอบ

อานนท์ !

เรากล่าวว่า สุขและทุกข์เป็นของอาศัยปัจจัยเกิดขึ้น สุขและทุกข์อาศัยปัจจัยอะไรเกิดขึ้น
สุขและทุกข์อาศัยปัจจัย คือ ผัสสะ เกิดขึ้น

บุคคลผู้กล่าวอย่างนี้ จึงจะชื่อว่าเป็นอันกล่าวตามที่เรากล่าวแล้ว
ไม่กล่าวตู่เราด้วยคำไม่เป็นจริง เป็นผู้พยากรณ์ธรรมสมควรแก่ธรรม
และสหธรรมมิกบางคนที่กล่าวตาม ก็จะไม่พลอยกลายเป็นผู้ควรถูกติไปด้วย

อานนท์ !

ในบรรดาสมณพราหมณ์ ที่กล่าวสอนเรื่องกรรมทั้ง ๔ พวกนั้น

สมณพราหมณ์ที่กล่าวสอนเรื่องกรรมพวกใดที่
บัญญัติสุขและทุกข์ว่าตนเองทำ สุขและทุกข์นั้นย่อมบังเกิดขึ้นเพราะผัสสะเป็นปัจจัย

สมณพราหมณ์เหล่าใดที่กล่าวสอนเรื่องกรรมพวกใดที่
บัญญัติสุขและทุกข์ว่าผู้อื่นทำให้ สุขและทุกข์นั้นก็ย่อมบังเกิดขึ้นเพราะมีผัสสะเป็นปัจจัย

สมณพราหมณ์เหล่าใดที่กล่าวสอนเรื่องกรรมพวกใดที่
บัญญัติว่าสุขและทุกข์ ตนเองทำด้วย ผู้อื่นทำให้ด้วย สุขและทุกข์นั้นย่อมเกิดขึ้นเพราะผัสสะเป็นปัจจัย

สมณพราหมณ์เหล่าใดที่กล่าวสอนเรื่องกรรมพวกใดที่
บัญญัติสุขและทุกข์ว่าไม่ใช่ตนเองทำด้วย ไม่ใช่ผู้อื่นทำให้ด้วย สุขและทุกข์นั้นย่อมบังเกิดขึ้นเพราะผัสสะเป็นปัจจัย


อานนท์ !

ในบรรดาสมณพราหมณ์ ที่กล่าวสอนเรื่องกรรม ทั้ง ๔ พวกนั้น

สมณพราหมณ์ที่กล่าวสอนเรื่องกรรมพวกใดที่
บัญญัติสุข ทุกข์ ว่าตนเองทำ ถ้าเว้นจากผัสสะเสียแล้ว จะรู้สึกถึงสุขและทุกข์นั้น ย่อมไม่ใช่ฐานะที่จะมีได้

สมณพราหมณ์ที่กล่าวสอนเรื่องกรรมพวกใดที่
บัญญัติสุข ทุกข์ ว่าผู้อื่นทำให้ ถ้าเว้นจากผัสสะเสียแล้ว จะรู้สึกถึงสุขและทุกข์นั้น ย่อมไม่ใช่ฐานะที่จะมีได้

สมณพราหมณ์ที่กล่าวสอนเรื่องกรรมพวกใด ที่
บัญญัติสุขและทุกข์ว่าตนเองทำด้วย ผู้อื่นทำให้ด้วย ถ้าเว้นจากผัสสะเสียแล้ว จะรู้สึกถึงสุขและทุกข์นั้น ย่อมไม่ใช่ฐานะที่จะมีได้

สมณพราหมณ์ที่กล่าวสอนเรื่องกรรมพวกใดที่
บัญญัติสุขและทุกข์ว่าไม่ใช่ตนเองทำด้วย ไม่ใช่ผู้อื่นทำให้ด้วย ถ้าเว้นจากผัสสะเสียแล้ว จะรู้สึกถึงสุขและทุกข์นั้น ย่อมไม่ใช่ฐานะที่จะมีได้


อานนท์ !

เมื่อกายมีอยู่ สุขและทุกข์อันเป็นภายใน ย่อมบังเกิดขึ้น
เพราะความจงใจทางกาย (กายสัญเจตนา) เป็นเหตุ

อานนท์ !

เมื่อวาจามีอยู่ สุขและทุกข์ อันเป็นภายในย่อมบังเกิดขึ้น
เพราะ ความจงใจทางวาจา (วาจาสัญเจตนา) เป็นเหตุ

อานนทฺ์ !

เมื่อมโนมีอยู่ สุขและทุกข์ อันเป็นภายในย่อมบังเกิดขึ้น
เพราะ ความจงใจทางมโน (มโนสัญเจตนา) เป็นเหตุ

อานนท์ !

เพราะมีอวิชชาเป็นปัจจัยนั่นแหละ บุคคล...
ย่อมปรุงแต่งกายสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์อันเป็นภายในเกิดขึ้นด้วยตนเองบ้าง
ย่อมปรุงแต่งกายสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์อันเป็นภายในเกิดขึ้นโดยผู้อื่นบ้าง
ย่อมปรุงแต่งกายสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์อันเป็นภายในเกิดขึ้นโดยรู้สึกตัวบ้าง
ย่อมปรุงแต่งกายสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์อันเป็นภายในเกิดขึ้นโดยไม่รู้สึกตัวบ้าง

อานนท์ !

เพราะมีอวิชชาเป็นปัจจัยนั่นแหละ บุคคล...
ย่อมปรุงแต่งวจีสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์อันเป็นภายในเกิดขึ้นด้วยตนเองบ้าง
ย่อมปรุงแต่งวจีสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์อันเป็นภายในเกิดขึ้นโดยผู้อื่นบ้าง
ย่อมปรุงแต่งวจีสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์อันเป็นภายในเกิดขึ้นโดยรู้สึกตัวบ้าง
ย่อมปรุงแต่งวจีสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์อันเป็นภายในเกิดขึ้นโดยไม่รู้สึกตัวบ้าง

อานนท์ !

เพราะมีอวิชชาเป็นปัจจัยนั่นแหละ บุคคล...
ย่อมปรุงแต่งมโนสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์อันเป็นภายในเกิดขึ้นด้วยตนเองบ้าง
ย่อมปรุงแต่งมโนสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์อันเป็นภายในเกิดขึ้นโดยผู้อื่นบ้าง
ย่อมปรุงแต่งมโนสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์อันเป็นภายในเกิดขึ้นโดยรู้สึกตัวบ้าง
ย่อมปรุงแต่งมโนสังขาร ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์อันเป็นภายในเกิดขึ้นโดยไม่รู้สึกตัวบ้าง

อานนท์ !

อวิชชาแทรกอยู่แล้วในธรรมเหล่านี้

อานนท์ !

เพราะความจางคลายดับไปโดยไม่เหลือแห่งอวิชชานั้นนั่นเทียว
กาย ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์อันเป็นภายในเกิดขึ้น จึงไม่มี
วาจา ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์อันเป็นภายในเกิดขึ้น จึงไม่มี
มโน  ซึ่งเป้นปัจจัยให้สุขและทุกข์อันเป็นภายในเกิดขึ้น จึงไม่มี
เขต (ผืนนาสำหรับงอก)   ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์อันเป็นภายในเกิดขึ้น จึงไม่มี
วัตถุ (พืชเพื่อการงอก)     ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์อันเป็นภายในเกิดขึ้น จึงไม่มี
อายตนะ (การสัมพันธ์เพื่อให้เกิดการงอก)   ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์อันเป็นภายในเกิดขึ้น จึงไม่มี หรือ
อธิการณ์ (เครื่องกระทำให้เกิดการงอก)      ซึ่งเป็นปัจจัยให้สุขและทุกข์อันเป็นภายในเกิดขึ้น จึงไม่มี



ขอขอบคุณแหล่งที่มา : หนังสือพุทธวจน ฉบับที่ ๑๗ จิต มโน วิญญาณ หน้า ๓๗ ถึง ๔๘
https://writer.dek-d.com/dek-d/writer/viewlongc.php?id=1828856&chapter=5