คือด้านล่างมีกระทู้ว่าด้วยเรื่องนิพพานกัน ซึ่งผมอยากแชร์ความรู้ครับ

นิพพาน คือสภาวะที่จิตนั้นปราศจากเครื่องร้อยรัด คืออวิชชา ซึ่งตรงนี้คงไม่มีใครเถียง แต่ นิพพานนั้นคืออัตตาหรืออนัตตา

มีการเถียงกันกว่าสองพันปีแล้วในประเด็นนี้

ทัศนะที่ว่านิพพานเป็นอัตตา มาจาก จากแนวคิดที่ว่านิพพานนั้นอยู่เหนือกฏไตรลักษณ์ คือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา

ทำให้นิพพานของแนวคิดนี้ เป็นนิจจัง สุขขัง อัตตา

แต่

แนวคิดนี้ยังแยกออกเป็น2แบบคือ

1.อัตตาเชิงสถานที่ แนวคิดนี้กล่าวว่านิพพานนั้นเหมือนสวรรค์ชั้นหนึ่ง มีสุข เที่ยงแท้ ในนิพพานเต็มไปด้วยพระพุทธเจ้าและพระอรหันต์ทั้งหลาย ในวิกิพีเดียบอกว่าแนวคิดนี้ในประเทศไทยมีอยู่ 2วัดคือ วัดพระธรรมกายกับวัดท่าซุง

แนวคิดนี้อัตตาเชิงสถานที่นั้นสอดคล้องกับการเปรียบเปรยสภาวะของนิพพานธาตุว่า แม้สัตว์โลกจะบรรลุธรรมมากเพียงใด แต่นิพพานธาตุก็ไม่เคยล้นหรือพร่องไปด้วยสัตว์โลกนั้น ดังเช่นน้ำในมหาสมุทร (ส่วนตัวไม่เห็นด้วยกับแนวคิดนี้)

2.อัตตาเชิงนิยาม แนวคิดนี้บอกว่านิพพานคือการขาดเหตุปัจจัย ย่อมยังให้ไม่เกิดอีก  ซึ่งสภาวะนี้แหละคือ อัตตาของนิพพาน หรือความสูญไปคือตัวตนของนิพพาน

นิพพานคืออนัตตา

แนวคิดนี้บอกว่าแม้นิพพานคือ นิจจัง สุขขัง แต่ก็ยังเป็นอนัตตา ซึ่งในคัวภีร์ชั้นต้น ระบุไว้ใน วินัยปิฏก ปริวาร ตอนหนึ่งว่า อนิจฺจา สพฺพสงฺขารา ทุกฺขานตฺตา จ สงฺขตา นิพฺพานญฺเจว ปณฺณตฺติ อนตฺตา อิติ นิจฺฉยา "สังขารทั้งปวงอันปัจจัยปรุงแต่ง ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา นิพพานและบัญญัติเป็นอนัตตา วินิจฉัยมีดังนี้" (วิ.ป.บาลี 8/257/194)

นอกนั้น ไม่ค่อยอธิบายถึงความเป็นอนัตตาของนิพพานไว้ตรงๆแล้ว และพระอรรถกถาจารย์ในสายนี้มักจะตีความว่านิพพานคืออนัตตา

จุดสำคัญคือ ในพระไตรปิฏกนั้นไม่เคยเน้นไปที่นิพพานคืออะไร อัตตาหรืออนัตตา หรือหรือแม้แต่ความเป็นไปของพระอรหันต์หลังจากปรินิพพาน ก็ไม่เคยบอกตรงๆว่าเปป็นเช่นใด คือบางคนอาจบอกว่า นิพพานคือการสูญ แต่พระไตรปิฏกก้ไม่ได้บอกไว้ตรงๆว่าสูญ เพียงแต่ว่าดับเหตุได้ จึงไม่มีเหตุให้เกิดอีก หรือแม้ที่ที่พระพุทธเจ้าบอกว่าหลังจากที่พระองค์ปรินิพพาน มนุษย์และเทวดาจะไม่เห็นพระองค์อีก หรือแม้แต่นิพพาน เพียงแต่บอกว่าผู้แจ้งในไตรลักษณ์ คือเห็นอนิจจังเป็นอนิจจัง เห็นทุกข์เป็นทุกข์ เห็นอนัตตาเป็นอนัตตา จึงเป็นผู้แจ้งในนิพพาน

แต่นิยามนิพพานเป็นอนัตตา ที่ผมเชื่อถือมากที่สุด คืออนัตตาในเชิงที่ว่านิพพานไม่ได้เกิดขึ้นเอง ตั้งอยู่เอง แต่นิพพานนั้นมาจากเหตุปัจจัยให้เกิด รวมเป็นนิพพาน นิพพานจึงเป็นอนัตตาในแนวคิดนี้ ดังมิลินทปัญหาตอนหนึ่งว่า

ถ้านิพพานไม่มีที่ตั้งอาศัย นิพพานก็ย่อมไม่มี โดยกราบทูลว่า

"ขอถวายพระพรมหาบพิตร โอกาสอันเป็นที่ตั้งของนิพพานหามีไม่ แต่นิพพานนั้นมีอยู่ พระโยคาวจรผู้ปฏิบัติชอบ ย่อมทำให้แจ้งนิพพาน ด้วยการพิจารณาโดยอุบายอันแยบคาย มหาบพิตร เหมือนดั่งว่าชื่อว่าไฟย่อมมีอยู่ แต่โอกาสอันเป็นที่ตั้งของไฟนั้นหามีไม่ เมื่อบุคคลเอาไม้สองอันมาขัดสีกันก็ย่อมได้ไฟขึ้นมาฉันใด มหาบพิตร นิพพานก็มีอยู่ฉันนั้นนั่นแล โอกาสอันเป็นที่ตั้งของนิพพานนั้นไม่มี (แต่) พระโยคาวจรผู้ปฏิบัติชอบ ย่อมทำนิพพานให้แจ้งด้วยการพิจารณาโดยอุบายอันแยบคาย..."มิลินฺท.336)

ซึ่งจากบทนี้นอกจากปฏิเสธแนวคิดที่ว่า นิพพานเป็นสถานที่โดยตรง

และที่ว่านิพพานเป็นอนัตตานั้น ด้วยเพราะนิพพานนั้นมี แต่นิพพานั้น ไม่เกิดขึ้นเอง ตั้งอยู่เอง เหมือนไฟ คือในธาตุภนั้น ไฟเป็นธาตุเดียวในธรรมชาติ ที่ไม่ตั้งอยู่ คือน้ำ ดินยังเห็น ลมยังรู้สึก แต่ไฟนั้นไม่อาจตั้งอยู่หากไม่มีเหตุปัจจัยให้เกิด เช่นฟ้าผ่า กิ่งไม้สีกัน มิลินทปัญหาจึงเลือกเปรียบนิพพานกับไฟ

และการมีอยู่และการตั้งอยู่ของนิพพานนั้นเป็นเรื่องจำเพาะ คือนิพพานนั้นมีอยู่ แต่ไม่ปรากฏจะเกิดพร้อมผู้บรรลุอรหันต์