เล่าไว้เป็นกรณีศึกษาครับ    คือผมเกือบตายมาถึง 2 ครั้งแล้ว   เนื่องจากป่วย  แต่หลายปีมาแล้ว  ช่วงที่ป่วยมา 10 ปีกว่า  คือหัวใจค่อยๆอ่อนแรงลง  จนกำลังจะอยุดเต้น  ผมจำความรู้สึกตอนนั้นได้ดี  จึงมาเล่าให้ฟัง   ตอนนี้หายดีแล้ว   แข็งแรงมากด้วย    คือผมจะวิเคราะให้ฟัง  คนก่อนตาย   ว่าจะเป็นอย่างไร   เราจะทุกข์แบบไหน  สิ่งที่น่ากลัว  จะอยู่ตรงไหน   ตามปกติที่เราอยู่นี้  พอเรานึกถึงความตาย  เราจะกลัว  โดยเฉพาะคนที่มีความผูกพันกับสิ่งต่างๆมาก    ตอนใกล้ตาย  จะแยกเป็น 2 กรณี  คือป่วยด้วยโรคทรมาณ  กับไม่ป่วยด้วยโรคทรมาณ   แต่ว่าพอถึงเวลาตาย    หัวใจจะหยุดเต้นไปเรื่อยๆ   ผมจะพูดถึงกรณีหลังนี้   อาการนี้  ความรู้สึกและจิตจะค่อยๆตกลงไปเรื่อยๆ   ไม่มีความทรมาณ  และตายแบบนี้  ไม่น่ากลัว  เพราะจิตจะค่อยๆดับไป  และอาจจะมีอุปทานต่างๆ  มาผสมด้วยก่อนตาย  แต่ที่กลัว  จะเป็นแบบนี้   คือคนที่ห่วงใยในทางโลก   เช่น ยังชอบทางโลก  ยินดีในบุตร ภรรยา  ยินดีในความสุข  ของตนเอง   ยินดีในสมบัติทรัพย์สินต่างๆของทางโลก  ใช้ทรัพย์สินต่างๆ  ซื้อความสุขให้ตนเอง หลงความสุขตรงนี้   อันนี้จะเริ่มมีทุกข์   ตั้งแต่  การใช้ชีวิตปกติ  ไปจนใกล้ตาย   คือนึกถึงความตายครั้งใด   เขาจะกลัว  และเริ่มเป็นทุกข์  เพราะความห่วงใยผูกพันต่างๆ   ผมแยกให้เห็นว่า  ความตายไม่น่ากลัว  แต่ที่น่ากลัวคือ  ตรงความผูกพันต่างๆ   เราจึงเกิดการยึดติดในกายเรา ไม่อยาก ให้ตาย ไม่อยากให้แตกดับ   ช่วงความทุกข์ จะเกิดกับคนทุกคน  ที่นึกถึงความตาย   ไม่ว่าจะในตอนไหนๆครับ   ตรงนี้แหละ   ถ้าเราเอาความยินดีในทางโลกออกได้  ไม่ว่าเร็วเท่าไร   ชีวิตที่เหลือจะดำเนินชีวิตไป   ด้วยจิตสงบคงที่  ไม่มีอาการที่ทำให้จิตเป็นทุกข์  ผิดปกติ  ด้วยความกลัวแบบต่างๆ    จุดนี้ละครับ   ที่น่าฝึก  สำหรับท่านที่มีความสามารถครับ   จะได้ประโยชน์แก่ตัวท่านเอง   คนอื่นๆจะเอาของท่านไปไม่ได้   ท่านจะรู้สึกได้เลย คนที่ฝึกไม่ได้  ท่านดูซิ เช่นคนที่ท่านรัก   ตอนใกล้ตาย   แค่เขาร้องให้ท่านช่วย   ท่านทุกข์ไหมครับ  เพราะท่านช่วยเขาไม่ได้ แต่ถ้าคนที่เรารักนั้น  เขาฝึกจิตจนนิ่งได้  ไม่หวั่นไหวกับความตาย  ตอนใกล้ตาย   เขาก็จะแสดงอาการสงบนิ่ง  ไม่คร่ำครวญ   ไม่ร้องให้ใครช่วยเหลือ   ไม่ว่าท่านหรือใครๆที่เห็น  ก็จะไม่ทุกข์ใจมาก  อย่างมากก็แสดงอาการสังเวช   เพราะจิตที่ฝึกมาดีแล้ว   ที่ผมกล่าวมานี้   ไม่ได้คุยเรื่องบุญนะครับ   แต่ชี้ให้ดูความแตกต่าง  ของจิตที่ฝึกได้และจิตที่ยังฝึกไม่ได้  และประโยชน์ที่มองเห็น   แบบใช้ปัญญาพิจารณาได้เท่านั้นครับ   ไม่ได้ใช้บุญตัดสินครับ   และชี้ให้ดูว่า  ความตายไม่น่ากลัว   ถ้าเราไม่ผูกพันในสิ่งต่างๆ  ในทางโลกจนมากเกินไปนะครับ   แยกให้ฟังแค่นี้ก่อนครับ