นิพพานในหัวใจมนุษย์จริงๆ มีอย่างเดียว แต่ที่เป็นคำพูดที่เอามาให้เรียนกันในห้องเรียนบาลี เรียนธรรมะอย่างปริยัติมีมากมาย ไม่น้อยกว่า 30 คำ...ไม่ชรา ไม่สิ้นสุด ไม่มีเกิด ไม่มีดับ ไม่มีการปรุง ไม่มีถูกปรุง ชื่ออย่างนี้เป็นไวพจน์ของพระนิพพานทั้งนั้นมีหลายสิบคำ เอาซักร้อยก็ได้

พวกเราก็ไม่ต้องเถียงกันว่ามันนิพพานอะไรกันแน่ พูดกับเด็กๆ เขาก็เย็นไม่มีไฟนั่นคือนิพพาน ไม่มีกิเลส เย็น นั่นคือนิพพาน เมื่อใดไม่มีไฟคือกิเลสเมื่อนั้นก็นิพพาน จิตใจก็เย็นเป็นนิพพาน แต่ว่าเป็นนิพพานน้อยๆ นิพพานชั่วเวลาชั่วขณะ เป็นนิพพานชั่วขณะแล้วกลับไปไม่นิพพานได้อีก

แต่ถึงอย่างไรก็ดีแต่ถ้าอยู่ในขณะแห่งนิพพานแล้วก็เย็น เย็นสบายไม่มีทุกข์ไม่มีร้อน การทำสมาธิสำเร็จก็เป็นนิพพานน้อยๆ ชนิดหนึ่งเหมือนกัน คือเย็นเพราะสมาธิ ทำวิปัสสนาได้สูงยิ่งขึ้นไปอีกก็เย็นกว่านั้น ก็นิพพานสูงขึ้นไป พอหมดกิเลสสิ้นเชิงโดยประการทั้งปวงนั่นนิพพานสมบูรณ์

นิพพานที่เรียกว่านิพพานกลบเกลื่อนเอา เช่นว่าไปตากอากาศชายทะเลเสียบ้าง อยู่กรุงเทพไปเที่ยวหัวหินเสียบ้าง เย็นสบายอย่างนั้นก็ตาม นิพพาน นิพพานสำหรับกลบเกลื่อนไม่ใช่นิพพานจริง  แต่ถึงอย่างไรมันมีความหมายว่าเย็นทั้งนั้น มัน quenching สิ่งใดสิ่งหนึ่งออกไป

พุทธทาสภิกขุ

ที่มา : ธรรมะบรรยายพิเศษเป็นการภายในแก่คณะสิกขกามนีอุบาสิกา  ปี พ.ศ. 2534
ครั้ง ๒   กาลามสูตร -นิพพาน -ชาติ -เดิมพัน (ต่อ)
#จดหมายเหตุพุทธทาส 5115340115022