ไปทิเบตบ่อยจัง เหมือนกลับบ้านเลยนะ
แหะ แหะ แหะ นับๆ ดู ก็หลายรอบในช่วงสิบปีนี้ แต่ทิเบตที่ว่า มันไม่ใช่อย่างที่คุณๆ เข้าใจกัน

ก่อนตอบก็ต้องประเมินว่าคนถามช่างเที่ยวแค่ไหน รู้จักทิเบตแค่ไหน ถ้าเคยไปแชงกรีล่าในมณฑลอวิ๋นหนัน(yunnan) ของเมืองจีน(จงเตี้ยน เต๋อชิง) จะยิ่งดีมากๆ

ถ้าท่านมีคุณสมบัติครบตามข้อข้างบน อิฉันก็จะตอบว่า ไปเขตทิเบตนอกทิเบต
เท่านี้ก็จะเป็นอันเข้าใจว่า ไม่ได้ไปทิเบตกลาง (Tibet Autonomous Region หรือเรียกสั้นๆ ว่า TAR)

แต่ถ้าแค่ผิวเผิน อิฉันก็จะตอบสั้นๆ แค่ว่า ไปถิ่นทิเบต
เขาก็คงจะเข้าใจว่า คือทิเบตส่วนกลาง

ทิเบตนอกทิเบต...
บางท่านอาจจะไม่เคยทราบว่า มีถิ่นฐานเขตปกครองตนเองชาวทิเบตที่อยู่นอก "ทิเบต"นอกเหนือจาก TAR)

ทั้งในมณฑลอวิ๋นหนันส่วนบนสุด(ละแวกเมืองจงเตี้ยน เต๋อชิง ซึ่งถูกขนานนามใหม่ว่า แชงกรีล่า)

มณฑลซื่อชวนฝั่งตะวันตกตั้งแต่เมืองคังติ้งเป็นต้นไป(เขตกานเซ่) และทางเหนือในละแวกจิ่วไจ้โกว(เขตงาวา)

มณฑลชิงไห่ยกเว้นฝั่งตะวันตกไกล 5 จาก 6 county ของชิงไห่เป็นทิเบตทั้งหมด Haixi เป็นเขตทิเบตและมองโกล

และมณฑลกานสู ในส่วนใต้ของมณฑลที่ติดกับซื่อชวนเหนือ ซึ่งเรียกว่า กานหนัน(แปลง่ายๆ ว่า กานสูตอนใต้)

ในส่วนของทิเบตภาคกลางที่เรารู้จักกันดี ในอดีตก็คือแคว้น อู-ซัง(U-Tsang)
แต่นอกจากส่วนกลางแล้ว แผ่นดินทิเบตโบราณยังประกอบด้วย แคว้นคัม(Kham) ,แคว้นอัมโด(Amdo) และแคว้นงาริ(Ngari) ด้วย

และนอกจากนี้ เมื่ออาณาจักรทิเบตโบราณเริ่มอ่อนแอลง
บางส่วนก็ยังแยกตัวเป็นอาณาจักรเล็กๆ ที่ไม่ขึ้นตรงต่อส่วนกลาง เช่น อาณาจักร Nangchen, อาณาจักร Muli และพุทธอาณาจักร เดรเก(Derge) เป็นต้น

ทิเบตกลาง จริงๆ จึงมีพื้นที่แค่เพียงหนึ่งในสามเท่านั้น
และชาวคัมและชาวอัมโด ก็ไม่ถือว่าตนเองเป็นเผอปะ(ชาวทิเบต) แต่จะบอกว่าตนเป็น คัมปะ และอัมโดหว่า แทน ตามลำดับ ค่ะ(ที่มา หนังสือ ขอบฟ้าที่สูญหายไป โดย อ กฤษดาวรรณ หงษ์ลดารมภ์(เมธาวิกุล)