ญาณ 11  ต้องทำแล้วมาอ่าน เปรียบเทียบเอาในตำรา ตามลำดับญาณ   เพราะตอนที่มีอาการ ผู้ปฎิบัติเองก็ไม่รู้ว่านี้คือญาณ 11  และเส้นทางที่จะไปได้ถึงญาณ 11  ต้องใช้  สติ สัมปชัญญะ  สมาธิ ความเพียร ศีล  สัจจะ และการต่อสู่กับจิตใจของผู้ฝึกปฎิบัติเป็นอย่างยิ่ง  เรียกว่าสู้กับกิเลสภายในจนสะบักสะบอม  กว่าจะผ่านไปถึงตรงนั้นได้  ผู้ปฎิบัติจะมี สติสัมปชัญญะรวดเร็ว มีความเป็นปัจจุบันขณะ  รู้เท่าทันต่อการเกิดทาง  ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ จะแยกออกว่า เสียงที่ได้ยินนั้น เป็นเสียงจากภายนอก หรือ เสียงจากภายในของตัวเอง   คหสตนะ เพราะยังไปไม่ถึงญาณ11