พระพุทธเจ้าได้ตรัสอธิบายสัมมาทิฏฐิ คือ ความเห็นชอบไว้ทั่วไป
ว่าคือ ความรู้ในอริยสัจทั้งสี่ รู้จักทุกข์ รู้จักสมุทัยเหตุให้เกิดทุกข์
รู้จักนิโรธความดับทุกข์ รู้จักมรรคคือทางปฏิบัติให้ถึงความดับทุกข์

ท่านพระสารีบุตรเถระก็ได้อธิบายนสัมมาทิฏฐิแก่ภิกษุทั้งหลาย
ที่ท่านประมวลไว้ใน "สัมมาทิฏฐิสูตร" โดยที่ท่านได้อธิบาย
กว้างขวางออกไปขยายความออกไป จับตั้งแต่เบื้องต้น
โดยที่ท่านได้กล่าวตั้งเป็นกระทู้ขึ้นว่า
ที่เรียกว่า สัมมาทิฏฐิ สัมมาทิฏฐิความเห็นชอบนั้นเป็นอย่างไร?

ท่านอธิบายว่า ได้แก่ ความรู้จักอกุศล ความรู้จักอกุศลมูล
มูลเหตุของอกุศล ความรู้จักกุศล ความรู้จักกุศลมูล มูลเหตุของกุศล
ท่านก็ได้อธิบายขยายความต่อไปอีกว่า อกุศลนั้นได้แก่อะไร
ท่านก็ยกเอา "อกุศลกรรมบถ คือ ทางแห่งกรรมที่เป็นอกุศล" ขึ้นแสดง

ทางกาย อันเรียกว่า "กายกรรมอันเป็นอกุศล ๓ " คือ
การทำสัตว์มีชีวิตให้ตกล่วงไป ๑
การถือเอาสิ่งของที่เจ้าของเขาไม่ได้ให้ ๑
การประพฤติผิดในกามทั้งหลาย ๑
ทั้ง ๓ นี้เป็นทางแห่งกรรมที่เป็นอกุศลทางกาย

ทางแห่งกรรมที่เป็น "อกุศลทางวาจา คือ วจีกรรมมี ๔" ได้แก่
พูดเท็จ ๑ พูดส่อเสียด ๑ พูดคำหยาบ ๑ พูดเพ้อเจ้อเหลวไหล ๑
ก็รวมทางแห่งกรรมที่เป็นอกุศลทางวาจาเป็น ๔

ทางแห่งกรรมที่เป็น "อกุศลทางใจ ๓" ก็คือ
อภิชฌา โลภ เพ่งเล็งทรัพย์ สิ่งของของผู้อื่น ๑
พยาบาทปองร้ายเขา ๑
มิจฉาทิฏฐิ ความเห็นผิดจากคลองธรรม เช่น เห็นว่าไม่มีบาป ไม่มีบุญ
จะทำอย่างไรก็ไม่เป็นบาป จะทำอย่างไรก็ไม่เป็นบุญ ไม่มีผลของบาปบุญ
และไม่มีมารดาบิดา ไม่มีกรรมดีกรรมชั่ว ผลของกรรมดีกรรมชั่ว
ไม่มีโลกนี้ไม่มีโลกหน้า ไม่มีสมณพราหมณ์ผู้ประพฤติชอบทั้งหลาย
ปฏิเสธว่าไม่มีทั้งหมด เหล่านี้เป็นมิจฉาทิฏฐิ
ความเห็นผิดจากคลองธรรม ๑
ก็รวมเป็นทางกรรมที่เป็นอกุศลทางใจ ๓

รวมเป็นอกุศลกรรมบถ ๑๐ ทางแห่งกรรมที่เป็นอกุศล ๑๐ นี้คือ อกุศล
สัมมาทิฏฐิก็คือ รู้จักทางแห่งกรรมที่เป็นอกุศลทั้ง ๑๐ ประการเหล่านี้ว่าเป็นอกุศลจริง

อกุศลมูล มูลเหตุของอกุศล ก็ได้แก่
โลภะ คือ ความโลภอยากได้อันนำให้ประกอบอกุศลกรรม
โทสะ ความโกรธแค้นขัดเคือง อันนำให้ประกอบอกุศลกรรม
โมหะ ความหลงอันนำให้ประกอบอกุศลกรรม

สัมมาทิฏฐิก็คือ ความรู้จักอกุศลมูลเหล่านี้ว่า
โลภะ โทสะ โมหะ เป็นมูลเหตุของอกุศลกรรมทั้งหลายตามเป็นจริง


...

เนื้อหาบางส่วนจากพระนิพนธ์
ในสมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปรินายก
เรื่อง "สัมมาทิฏฐิ  ตามพระเถราธิบายของท่านพระสารีบุตรเถระ"