ด้วยความเคารพ ขอตอบตามประสบการณ์ประสบการณ์และความรู้เท่าที่มีนะครับ ผิดพลาดขออภัย

เรียนมาทางด้านวิศวะและสนใจด้านทฤษฏีวิทยาศาสตร์ ควันตัม มากพอควร และฝึกสมาธิมาราวๆยี่สิบกว่าปี
ขออนุญาตตอบแบบวิทยาศาสตร์มากกว่าจะเน้นด้านศาสนานะครับ

การฝึกสมาธิหรือฌาณ เป็นสิ่งทีเกิดมาก่อนพุทธศาสนาครับ เจ้าชายสิทธัตถะทรงเรียนจากอุทกดาบสและอาฬารดาบสจนสำเร็จฌาณ8
แต่พบว่าไม่ใช่ทางพ้นทุกข์ จึงได้แสวงหาแนวทางใหม่ นั่นก็คือ "วิปัสสนา"ซึ่งเป์นแก่นแท้ของพุทธศาสนา

อธิบายแบบง่ายที่สุดก็คือ การฝึกสมาธิคือ การพยายามคิดเรื่องเดียวให้นานที่สุด ปรกติสมองเราจะคิดเรื่องราวที่แตกต่างกันวินาทีละหลายเรื่องเปลี่ยนไปเปลี่ยนมาตลอดเวลา เหมือนบ้านที่มีก๊อกน้ำหลายก๊อกแล้วเปิดพร้อมๆกัน น้ำย่อมไหลช้า แต่ถ้าเราเปิดเพียงก๊อกเดียวน้ำก็จะไหลแรง
เช่นเดียวกัน การมีสมาธิใจจดจ่ออยู่ที่เรื่องเดียวแทบตลอดเวลา ย่อมใช้พลังของสมองได้มีประสิทธิภาพได้ดีกว่าอย่างแน่นอน
การฝึกสมาธิก็คือการเพ่งอารมณ์หรือเพ่งวัตถุอย่างเดียว ไม่คิดว่อกแว่กเรื่องอื่นเลยเป็นเวลานานที่สุดเท่าที่จะทำได้

สมาธิมีสามขั้น คือ ขั้นต้น-จะเริ่มเห็นแสงสว่างแวบๆ เหมือนเห็นประกายไฟในความมืด ขั้นกลาง- เห็นแสงสว่างเป็นวงกลมสว่างจ้ามากๆ(อุคหนิมิตร) ขั้นสูง-เข้าสู่ญาณ เราจะเริ่มบังคับวงกลมแสงสว่างนั้นได้ดังใจ(ปฎิภาคนิมิตร)
จากนั้นจะเข้าสู่ฌาณ จะมีช่วงที่จิตกระโดดจากสมาธิสู่ฌาณ ซึ่งหัวใจเราจะเต้นแรงมากๆราวกับแทบหัวใจจะวายเลยทีเดียว ก่อนจะสงบ ฌาณที่เกิดจากการเพ่งรูปธรรม เช่นลมหายใจหรือวงกลมแสง(นิมิตร) มีถึงฌาณ4 ส่วในการเพ่งนามธรรม เช่นความว่างเปล่าต่างๆ คือญาณ5ถึงฌาณ8 แต่ผลที่ได้จะเหมือนกัน คือฌาณสี่ ห้า หก เจ็ด แปด คือการที่จิตนิ่ง ไม่มีความคิดใดๆหลงเหลืออยู่เลย จิตจึงมีกำลังมากที่สุด แต่เพราะไม่มีความคิด กำลังหรือพลังจิตที่ได้ในฌาณสี่จึงไม่สามารถนำไปใช้ทำอะไรได้ ต้องถอยจิตลงมาที่ฌาณ2ก่อน เพื่อให้สมองใช้ความคิดได้ว่าจะเอาพลังจิตนี้ไปทำอะไร เช่น มองอนาคต ฯลฯ
แต่ฌาณ ไม่สามารถตัดกิเลสลงได้ ผู้ได้ฌาณจึงไม่จำเป็นจะต้องเป็นคนดี เช่นพวกเล่นคุณไสยต่างๆ

ในทางวิทยาศาสตร์ อาจต้องอ้างอิงทฤษฏีฟิสิกส์และการทดลองที่ยังไม่มีข้อสรุปนะครับ จึงไม่จำเป็นต้องเชื่อก็ได้ ปัจจุบันมีการพยายามทดลองในมหาวิทยาลัยแพทย์และสถาบันฟิสิกส์หลายแห่งในสหรัฐ เพื่อพิสูจน์ว่า ความทรงจำของมนุษย์ไม่ได้มีอยู่แต่ในสมองเท่านั้น เพราะทฤษฏีควันตั้มในปัจจุบันยอมรับกันว่า ข้อมูลไม่มีทางถูกทำลายได้แม้จะหลุดเขาไปในหลุมดำก็ตาม (สตีเฟ่น ฮอร์กิง เคยพนันกันเพื่อนว่าข้อมูลถูกทำลายได้ในหลุมดำ แต่สุดท้ายเขาก็ยอมแพ้พนัน) ดังนั้นแม้มนุษย์หรือสัตว์จะตายไปแล้ว แต่ข้อมูลของมนุษย์หรือสัตว์นั้นจะยังคงอยู่ต่อไป(วิญญาณ?) (ไม่อยากจะอ้างทฤษฏีของดร.เดวิด โบห์ม ที่ว่า สสาร พลังงาน และข้อมูล(หรือจิต) เป็นสิ่งเดียวกัน แต่ซ่อนตัวและคลี่ขยายในสถานะและมิติที่ต่างกัน เพราะโบห์มตายแล้ว ไม่มีใครสานต่อทฤษฏีนี้)

จึงอาจเป็นไปได้ว่า เมื่อจิตเข้าถึงฌาณ จิตนั้นก็อาจเชื่อมต่อกับข้อมูลแห่งจักรวาล(หรือจิตจักรวาล)ได้ ระดับการรับรุ้ของจิตก็จะก้าวเลยโลกสามมิติ สู่มิติที่สูงขึ้นไป (ทฤษฏีสตริงมี10มิติ ทฤษฏีM 11มิติ)  อันเป็นที่มาของความสามารถเหนือธรรมชาติ(ที่มนุษย์ปัจจุบันเข้าใจ)


ส่วนการทำวิปัสสนานั้น คือการพยายามรู้สึกตัวให้บ่อยที่สุด ปรกติเรามักจะใจลอยไปเรื่อยๆ แต่เมื่อเราได้สติว่าเมื่อกี้นี้ใจลอยไป ความใจลอยจะดับลง พอเราโกรธแล้วได้สติว่าเมื่อกี้นี้เราโกรธไป ความโกรธจะดับลง(ชั่วแวบหนึ่ง) เมื่อรู้สึกตัวเช่นนี้ไปจนเริ่มเป็นอัตโนมัติ เราจะพบประสบการณ์แปลกๆทางกายและทางจิตมากขึ้นๆ ที่ชัดๆคือ พอโกรธใครแรงๆแต่อีกแว่บหนึ่งเราก็จะรู้สึกเป็นอัตโนมัติเลยว่าเมื่อกี้นี้เพิ่งโกรธไปนะ ความโกรธมันจะหายไปเลย เช่นเดียวกับความอยากมีอยากได้ต่างๆ จะเป็นจุดเริ่มต้นของกิเลสที่หายไปมากขึ้นๆ  จนกระทั่ง ราวกับว่าระบบประสาทในสมองของเรามันวิวัฒนาการเปลี่ยนไปเป็นคนละคนเลย จนถึงระดับไม่ยินดียินร้ายต่อความอยาก(วิปัสนาญาณมี16ขั้น แต่บางท่านอาจข้ามบางขั้นไปได้ คือไม่จำเป็นต้องมีประสบการณ์ครบทั้ง16ฌาณก็ได้)  จนถึงระดับที่สมองวิวัฒน์ตัวเอง(จะเกิดได้สี่ครั้ง แสงสว่างรุนแรงแว่บขึ้นในสมองจนสั่นสะเทือนไปทั้งตัว หรือสมุเฉกประหาร  กลายเป็นอริยะ โสดา สกิธา อนาคา อรหันตผล) กลายเป็นอริยะบุคคล