ธมฺมสฺสวน กาเลน

"ธรรมเหล่าใดเกิดแต่เหตุ พระตถาคตทรงแสดงเหตุแห่งธรรมเหล่านั้น และความดับแห่งธรรมเหล่านั้น
พระมหาสมณะมีปกติทรงสั่งสอนอย่างนี้."

ปฏิจสมุปบาทอันได้แก่ อวิชชา ไปจนจบคือ ธรรมแห่งเหตุปัจจัยแล้ว ผัสสะดับ(ล่ะ)? ถึงกับต้องดับขันธ์(ตาย)เลยหรือ?
ข้อนี้แก้ว่า

ผัสสะดับ ก็ด้วยเหตุคือ สฬายตนะ(อายตนะ 6)ดับ
สฬายตนะดับ ก็ด้วยเหตุคือ นามรูปดับ
นามรูปดับ ก็ด้วยเหตุคือ วิญญาณดับ
วิญญาณดับ ก็ด้วยเหตุคือ สังขารดับ
สังขารดับ ก็ด้วยเหตุคือ อวิชชาดับ

ความดับแห่งสารธรรมคือปฏิจสมุปบาท มีด้วย มรรคาปฏิปทา
ด้วยเหตุแห่งอริยมรรคประกอบด้วยองค์ ๘ นี้ ได้แก่ ความเห็นอันชอบ..ฯ อันมีอินทรีย์ ประกอบด้วยสัทธินทรีย์..ฯ คือมีความเลื่อมใสอันแน่วแน่ในธรรมแล้ว
เป็นความดับแห่งผัสสะในธรรมวินัยนี้



อนึ่งหากตามรู้ได้ยาก พึงเข้าใจว่า เพราะเหตุคือ จิตอันเป็นใหญ่ เป็นประธานนั่นเอง เพราะความเข้าถึงธรรมไรๆก็ด้วยจิต
จิตดวงนี้ไม่ใช่จิตดวงก่อน วิญญาณนี้ไม่ใช่วิญญาณก่อนนั้น มีความเกิดขึ้นและดับลงไปแล้ว แต่ที่เหลือคือความยึดมั่นที่ยังมีอยู่
หรือ
จิตดวงก่อนก็เพียงจิตดวงก่อน ดับแล้วและไม่ยึดมั่นถือมั่น ผัสสะและเวทนาเดิมก็ดับไปแล้ว เหลือเพียงความยึดมั่นถือมั่นอย่างนี้

หากความยึดมั่นไม่มีอยู่ ผัสสะก็ดับไปแล้ว เพราะไม่ยึดมั่นถือมั่นอะไรๆไว้นั่นเอง



แล้วขันธ์ 5 ล่ะ?


ตกลง เมื่อผัสสะดับด้วยอริยมรรค แล้วขันธ์ 5 ต้องดับด้วยหรือไม่? อย่างไร? เพราะอะไร? เชิญผู้รู้สาธยายต่อไปเพื่อความเจริญในพระธรรม