เหตุผล คือ การอธิบายเพื่อให้เข้าใจถึงความจริงที่เรายังไม่ได้เห็นแจ้ง (สัมผัสด้วยจิตของเราเองจริงๆ)

ความจริง คือ สิ่งที่มีอยู่ หรือ เป็นอยู่จริงตามธรรมชาติอย่างไม่มีวันเปลี่ยนแปลง

ในความจริงนั่นเองที่มีเหตุผลของมันอยู่ด้วย และการเอาเหตุผลมาอธิบายก็คือการนำไปสู่การปฏิบัติเพื่อให้เห็นแจ้งถึงความจริง

ส่วน ความเชื่อ ยังเป็นแค่ความมั่นใจว่าจะเป็นความจริงเท่านั้น ซึ่งก็ยังไม่รู้ว่าความเชื่อนั้นจะเป็นความจริงหรือความเท็จ จนกว่าจะได้พิสูจน์ความเชื่อก่อน ถ้าพิสูจน์จนเห็นจริงแล้ว ความเชื่อนั้นจึงจะเป็นความเชื่อที่ถูกต้องตามที่เป็นอยู่จริง แต่ถ้ายังพิสูจน์ไม่ได้ ความเชื่อที่พิสูจน์ไม่ได้นี้ก็จะยังคงเป็นความเชื่ออยู่ต่อไป

พุทธศาสนาระดับศีลธรรมก็คงต้องใช้ความเชื่อไปก่อน แต่ถ้าจะเลื่อนระดับมาเป็นปรมัตถธรรมคือศึกษาเรื่องการดับทุกข์ จะต้องใช้เหตุผลและความจริงมาศึกษาเท่านั้น จะใช้ความเชื่อไม่ได้ เพราะความเชื่อยังไม่ใช่ปัญญา (คือไม่มีทั้งความเข้าใจและเห็นแจ้ง) ที่จำเป็นในการนำมาปฏิบัติคู่กับสมาธิเพื่อดับทุกข์ตามหลักอริยสัจ ๔ ของพระพุทธเจ้า

ดังนั้นถ้าจะพูดว่า พุทธศาสนาเป็นศาสนาแห่งเหตุผลและความจริง ก็ต้องอธิบายเพิ่มเติมด้วยว่าเป็นคำสอนเฉพาะในระดับปรมัตถธรรมเท่านั้น ไม่ใช่ในระดับศีลธรรมที่ไม่มีทั้งเหตุผลและความจริงมาให้พิสูจน์ได้