นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
ขอนอบน้อมแด่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
=========================

สวัสดีครับ เพื่อนๆสมาชิกห้องศาสนา

วันนี้ผมก็จะขอนำเสนอ พระอภิธรรม3นาที ต่อในเรื่องของ มหาวิบากจิต ๘ ^[1]

ก่อนอื่นก็ขอแสดงแผนภาพ ให้เห็นถึงตำแหน่งของตอนปัจจุบัน (จากผัง จิต ๘๙)  ดังนี้นะครับ





     มหาวิบากจิต เป็นจิตที่เป็นผลของมหากุศล ทำบุญทำกุศลด้วยมหากุศลจิตอย่างใด
ก็ได้มหาวิบากจิตอย่างนั้น มหากุศลจิตเป็นเหตุ ย่อมให้ผลเป็นมหาวิบากจิตที่ตรงกันเสมอ ^[2] กล่าวคือ

    มหากุศลจิตเป็น โสมนัส ให้ผลเป็น มหาวิบาก   โสมนัส
              "            อุเบกขา             "                อุเบกขา
              "        ญาณสัมปยุตต         "            ญาณสัมปยุตต
              "         ญาณวิปยุตต          "            ญาณวิปยุตต
              "            อสังขาริก            "              อสังขาริก
              "            สสังขาริก            "               สสังขาริก

แผนผังข้างล่างนี้ ก็จะเห็นถึงความสัมพันธ์ของ เหตุคือ มหากุศลจิต ๘  และ
ผลคือ มหาวิบากจิต ๘ หรือ อเหตุกวิบากจิต ๘

ซึ่ง ในส่วนของ อเหตุกวิบากจิต ๘ อันเป็นจิตที่เกิดขึ้นให้ได้ประสบกับ
อารมณ์ทางตา ทางหู ทางจมูก ทางลิ้น และทางกายที่ดีๆ ด้วยอำนาจของกุศลกรรมที่ได้ทำไว้
ได้อธิบายไว้ในตอนก่อนแล้ว คือ
[Spoil] คลิกเพื่อดูข้อความที่ซ่อนไว้อภิธรรม3นาที - ตอนที่ 22 - อเหตุก กุศลวิบากจิต ๘ - ได้เห็น ได้ยิน ได้กลิ่น ได้ลิ้มรสที่ดี ได้ถูกต้องสัมผัสสิ่งที่ดี ....
http://topicstock-origin.ppantip.com/religious/topicstock/2012/03/Y11869693/Y11869693.html



สำหรับ มหาวิบากจิต ๘ ที่จะกล่าวถึงในตอนที่ 31 นี้

เป็นจิตที่เป็นผลของมหากุศล ทำบุญทำกุศลด้วยมหากุศลจิตอย่างใดก็ได้มหาวิบากจิตอย่างนั้น
มหากุศลจิตเป็นเหตุ ย่อมให้ผลเป็นมหาวิบากจิตที่ตรงกันเสมอ

    ดังนั้นมหาวิบากจิต จึงมีจำนวนเท่ากันกับมหากุศลจิต คือ ๘ ดวง ได้แก่

    ดวงที่ ๑ โสมนสฺสสหคตํ ญาณสมฺปยุตฺตํ อสงฺขาริกํ
    มหาวิบากดวงที่ ๑ เกิดพร้อมด้วยความยินดี ประกอบด้วยปัญญา เป็น อสังขาริก คือเกิดขึ้นเองโดยไม่มีสิ่งชักจูง

    ดวงที่ ๒ โสมนสฺสสหคตํ ญาณสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาริกํ
    มหาวิบากดวงที่ ๒ เกิดพร้อมด้วยความยินดี ประกอบด้วยปัญญา เป็น สสังขาริก คือเกิดขึ้นโดยมีสิ่งชักจูง

    ดวงที่ ๓ โสมนสฺสสหคตํ ญาณวิปฺปยุตฺตํ อสงฺขาริกํ
    มหาวิบากดวงที่ ๓ เกิดพร้อมด้วยความยินดี ไม่ประกอบด้วยปัญญา เป็น อสังขาริก คือเกิดขึ้นเองโดยไม่มีสิ่งชักจูง

    ดวงที่ ๔ โสมนสฺสสหคตํ ญาณวิปฺปยุตฺตํ สสงฺขาริกํ
    มหาวิบากดวงที่ ๔ เกิดพร้อมด้วยความยินดี ไม่ประกอบด้วยปัญญา เป็น สสังขาริก คือเกิดขึ้นโดยมีสิ่งชักจูง

    ดวงที่ ๕ อุเปกฺขาสหคตํ ญาณสมฺปยุตฺตํ อสงฺขาริกํ
    มหาวิบากดวงที่ ๕ เกิดพร้อมด้วยความเฉยๆ ประกอบด้วยปัญญา เป็น อสังขาริก คือเกิดขึ้นเองโดยไม่มีสิ่งชักจูง

    ดวงที่ ๖ อุเปกฺขาสหคตํ ญาณสมฺปยุตฺตํ สสงฺขาริกํ
    มหาวิบากดวงที่ ๖ เกิดพร้อมด้วยความเฉยๆ ประกอบด้วยปัญญา เป็น สสังขาริก คือเกิดขึ้นโดยมีสิ่งชักจูง

    ดวงที่ ๗ อุเปกฺขาสหคตํ ญาณวิปฺปยุตฺตํ อสงฺขาริกํ
    มหาวิบากดวงที่ ๗ เกิดพร้อมด้วยความเฉยๆ ไม่ประกอบด้วยปัญญา เป็น อสังขาริก คือเกิดขึ้นเองโดยไม่มีสิ่งชักจูง

    ดวงที่ ๘ อุเปกฺขาสหคตํ ญาณวิปฺปยุตฺตํ สสงฺขาริกํ
    มหาวิบากดวงที่ ๘ เกิดพร้อมด้วยความเฉยๆ ไม่ประกอบด้วยปัญญา เป็น สสังขาริก คือเกิดขึ้นโดยมีสิ่งชักจูง



มหาวิบากจิตนี้ สามารถเกิดขึ้นทำกิจ ^[3]
   - ปฏิสนธิ  
   - ภวังค์  
   - จุติ  
   - และตทาลัมพณกิจ  
(ปฏิสนธิ นี้คือ จิตที่เกิดขึ้นดวงแรกในแต่ละภพชาติ  ส่วนจุติจิต คือจิตดวงสุดท้าย
   ภวังคจิต คือ จิตที่เกิดดับสืบต่อกันไปในขณะที่จิตไม่ได้ยกขึ้นสู่วิถีรับอารมณ์ใหม่ เช่นอย่างในขณะเวลาหลับสนิทเป็นต้น
    ส่วน ตทาลัมพณ นั้นจะได้อธิบายอีกทีเมื่อถึง ปริเฉทที่ ๔ เรื่องวิถีจิต)

มาถึงจุดนี้ ท่านผู้อ่านก็จะเข้าใจได้ว่า จิตที่เกิดขึ้นปฎิสนธินั้น ในกรณีของบุคคลใน สุคติกามภูมินั้น
โดยส่วนมากก็จะปฏิสนธิเกิดด้วย มหาวิบากจิต ๘ ดวงใดดวงหนึ่งนี้เอง

มหาวิบากจิต ๘ นี้ ^[4]
ไม่สามารถเป็นไปในบุญกิริยาวัตถุ  ๑๐  (เพราะเป็นวิบาก)
ไม่มีอธิบดี  ๔  ไม่ทำให้เกิดวิญญัติรูป  
ไม่มีกรุณาและมุทิตาเจตสิกเกิดร่วมด้วย  
ทั้งวิรตี  ๓ ก็ไม่เกิดกับมหาวิบาก    

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------

มหาวิบากจิตทั้ง ๘ ดวงนี้ จะนำบุคคลให้ไปเกิด (ปฏิสนธิ) เป็นมนุษย์หรือเทวดาภูมิใดภูมิหนึ่ง ส่วนจะเป็นมนุษย์หรือเทวดาชั้นสูงหรือ หรือชั้นกลาง ย่อมขึ้นอยู่กับกุศลที่ทำไว้ ว่าเป็นติเหตุกกุศล หรือทวิเหตุกกุศล และขึ้นกับเจตนาทั้ง ๓ กาล อันเป็นเครื่องชี้ว่า กุศลกรรมที่ทำไปนั้น เป็นอุกกัฏฐกุศล หรือ โอมกกุศล ^[5] (เรื่องนี้จะอธิบายโดยละเอียดอีกครั้งเมื่อถึงปริเฉทที่ ๕)
          
มหาวิบากจิตทั้ง ๘ ดวงนี้ นอกจากจะทำหน้าที่นำเกิด (ปฏิสนธิ) เป็นมนุษย์หรือเทวดาดังกล่าวแล้ว ยังทำหน้าที่เป็นภวังคจิต เพื่อรักษาภพชาติที่เป็นมนุษย์หรือเทวดา ให้ดำรงอยู่ต่อไป จนกว่าจะตายอีกด้วย ดังนั้นบุคคลใด ที่ได้กระทำมหากุศลกรรมไว้ ถ้ายังไม่สำเร็จ เป็นพระอรหันต์ได้สิ้นชีวิตไปเสียก่อน ย่อมจะต้องได้รับผลเป็น มหาวิบากจิต ดวงใดดวงหนึ่ง ไปเกิดเป็นมนุษย์ หรือเป็นเทวดา ดังที่กล่าวมาแล้ว ตามเหตุที่ได้สร้างมาอย่างแน่นอน ^[5]

----------------------------------------------------------------------------------------------

วิบากจิตนั้น จัดเป็น หนึ่งในสมังคิตา ๕ ของการกระทำกุศลหรืออกุศล ดังนี้คือ

    สมังคิตา ๕    ^[2]

    การบำเพ็ญกุศลก็ดี การกระทำอกุศลก็ดี ย่อมมีสมังคิตา ( ย่อมต้องประกอบพร้อมหรือพร้อมมูลด้วยธรรม ) ๕ ประการ คือ
    ๑. อายุหนสมงฺคิตา
             ได้แก่ความเพียรในการกระทำกุศลหรืออกุศลนั้น
    ๒. เจตนาสมงฺคิตา
             ได้แก่เจตนา ๓ ประการในการทำกุศลหรืออกุศล คือ เจตนาก่อนทำ เจตนาขณะที่กำลังทำและเจตนาเมื่อทำเสร็จแล้ว
    ๓. กมฺมสมงฺคิตา
             ได้แก่กุศลกรรม หรืออกุศลกรรม หมายว่า สิ่งที่ทำนั้นเป็นกุศล หรืออกุศลที่สำเร็จมาจากความเพียร
    ๔. อุปฏฺฐานสมงฺคิตา
             ได้แก่กรรมอารมณ์กรรมนิมิตอารมณ์ หรือคตินิมิตอารมณ์ซึ่งจะปรากฎขึ้นเวลาใกล้จะตาย
    ๕. วิปากสมงฺคิตา
             ได้แก่ผลที่ต้องได้รับจากการกระทำกุศลหรืออกุศลนั้นๆ แล้วคือ ผลของสมังคิตาทั้ง ๔ ข้างต้นนั้น
----------------------------------------------------------------------------------------------




_{Ref
[1] มหาวิบากจิต ๘ ในธัมมสังคณีปกรณ์ พระอภิธรรมปิฎก เล่มที่ ๑
      http://www.84000.org/tipitaka/read/?34/415-416
[2] คู่มือพระอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉทที่ ๑
       http://www.thepathofpurity.com/พระอภ-ธรรม/พระอภ-ธ-มม-ตถส-งคหะ/ปร-จเฉทท-๑/
[3] อัฏฐสาลินีอรรถกถา
       http://www.thepalicanon.com/91book/book76/051_100.htm     (ดูตั้งแต่หน้า 71)
       http://www.thepalicanon.com/91book/book76/101_150.htm
[4] มหาวิบากจิต ๘ - จากเว๊บบ้านธัมมะ
       http://www.dhammahome.com/front/webboard/show.php?id=8888
[5] หลักสูตร เรียนพระอภิธรรมทางอินเตอร์เนต ตอนที่ ๓ (ชุดที่ ๑)
       http://www.thepathofpurity.com/พระอภ-ธรรม/หล-กส-ตรอ-นเตอร-เนต/ตอนท-๓-๑/}





วันนี้ ก็จะขอนำเสนอไว้แต่เพียงเท่านี้ก่อนนะครับ