ลักษณะเบญจขันธ์ (สังขาร/สังขตธรรม)
ลักษณะนิพพาน (วิสังขาร/อสังขตธรรม)

(๑) อนิจฺจํ (เป็นของไม่เที่ยง)
(๑) นิจฺจํ นิพฺพานํ (นิพพานเที่ยง)

(๒) อนิจฺจลกฺขณํ (ลักษณะแสดงความเป็นของไม่เที่ยง)
(๒) นิจฺจลกฺขณํ (ลักษณะแสดงความที่นิพพานมีสภาพเที่ยง)

เป็นของชำรุด
นิพพานไม่มีความชำรุดเป็นธรรมดา

เป็นความหวั่นไหว
นิพพานไม่มีความหวั่นไหว

เป็นของผุพัง
นิพพานไม่มีความผุพัง

เป็นของไม่ยั่งยืน
นิพพานเป็นของยั่งยืน

เป็นของมีความแปรปรวนเป็นธรรมดา
นิพพานไม่มีความแปรปรวนเป็นธรรมดา

เป็นของหาสาระมิได้
นิพพานมีสาระ

เป็นความเสื่อมไป
นิพพานไม่มีความเสื่อม

เป็นของอันปัจจัยปรุงแต่ง
นิพพานไม่มีปัจจัยปรุงแต่ง

เป็นของมีความตายเป็นธรรมดา
นิพพานไม่มีความตาย



(๓) ทุกฺขํ (เป็นทุกข์)
(๓) สุขํ นิพฺพานํ (นิพพานเป็นสุข)

(๔) ทุกฺขลกฺขณํ (ลักษณะแสดงความเป็นทุกข์)
(๔) สุขลกฺขณํ (ลักษณะแสดงความเป็นสุข)

เป็นโรค
นิพพานไม่มีโรค

เป็นดังหัวฝี
นิพพานไม่มีหัวฝี

เป็นดังลูกศร
นิพพานไม่มีลูกศร

เป็นความลำบาก
นิพพานไม่มีความลำบาก

เป็นอาพาธ
นิพพานไม่มีอาพาธ

เป็นอย่างอื่น
นิพพานไม่มีสิ่งอื่นเป็นปัจจัย

เป็นเสนียด
นิพพานไม่มีเสนียด

เป็นอุบาทว์
นิพพานไม่มีอุบาทว์

เป็นภัย
นิพพานไม่มีภัย

เป็นอุปสรรค
นิพพานไม่มีอุปสรรค

เป็นของไม่มีอะไรต้านทาน
นิพพานเป็นที่ต้านทาน

เป็นของไม่มีอะไรป้องกัน
นิพพานเป็นที่ป้องกัน

เป็นโทษ
นิพพานไม่มีโทษ

เป็นมูลแห่งความลำบาก
นิพพานไม่มีมูลแห่งความลำบาก

เป็นดังเพชฌฆาต
นิพพานไม่เป็นดังเพชฌฆาต

เป็นของมีอาสวะ
นิพพานไม่มีอาสวะ

เป็นเหยื่อแห่งมาร
นิพพานไม่เป็นเหยื่อแห่งมาร

เป็นของมีความเกิดเป็นธรรมดา
นิพพานไม่มีความเกิด

เป็นของมีความแก่เป็นธรรมดา
นิพพานไม่มีความแก่

เป็นของมีความป่วยไข้เป็นธรรมดา
นิพพานไม่มีความป่วยไข้

เป็นของมีความตายเป็นธรรมดา
นิพพานไม่มีความตาย

เป็นของมีความเศร้าโศกเป็นธรรมดา
นิพพานไม่มีความเศร้าโศก

เป็นของมีความคร่ำครวญเป็นธรรมดา
นิพพานไม่มีความคร่ำครวญ

เป็นของมีความคับแค้นใจเป็นธรรมดา
นิพพานไม่มีความคับแค้นใจ



(๕) อนตฺตา เป็นของมิใช่ตัวมิใช่ตนที่ถาวรแท้จริงของใคร (เป็นเพียงอัตตาเทียมที่ชาวโลกบัญญัติขึ้นหรือกำหนดขึ้นว่า “ผู้ทำ ผู้เสวย ผู้มีอำนาจเอง”
(๕) ปรมตฺถํ นิพฺพานํ พระนิพพานเป็นประโยชน์อย่างยิ่ง เพราะเป็นธรรมที่มีอัตตลักษณะ ที่วิมุตติหลุดพ้นแล้วจากกิเลสาสวะ ของพระอริยเจ้า ที่ พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า “พึงรู้นิพพานของตน” และว่า “ไม่เป็นไปเพื่ออาพาธ”

(๖) อนตฺตลกฺขณํ เครื่องหมายที่แสดงความมิใช่ตัวตน เป็นลักษณะที่แย้งอัตตา (อตฺตปฏิกฺเขป)
(๖) เป็นธรรมที่มีอัตตลักษณะ (อตฺต-ลกฺขณํ) เครื่องหมายที่แสดงความเป็นอัตตา (แท้) ที่วิมุตติหลุดพ้นจากกิเลสาสวะ และที่ว่างจากสังขาร เป็นลักษณะที่แย้งอนัตตา (อนตฺตปฏิกฺเขป)


http://www.center.dhammakaya.biz/index.php/mongkoldhamma/dhammakaya/329-comparison-ebyhkhanht-and-nirvana.html