หลายคนอาจสงสัยว่า คนที่มีความเสี่ยงเหมือนกัน ได้รับสารก่อมะเร็งพอๆ กัน แต่ทำไม่บางคนเป็น ในขณะที่บางคน (ยัง) ไม่เป็น? เราลองมาค้นหาคำตอบนั้นจากระบบของร่างกายเราที่ทำงานกันอย่างสอดประสาน ในอันที่จะป้องกันมะเร็งว่า มีการทำงานกันอย่างไร
ระบบป้องกันมะเร็งในมนุษย์สามารถแบ่งออกเป็นหลายด้านที่ทำงานร่วมกันเพื่อป้องกันการเกิดและพัฒนาของมะเร็งในร่างกาย โดยระบบป้องกันนี้สามารถจัดหมวดหมู่ได้ดังนี้:
1. ระบบภูมิคุ้มกัน (Immune System)
- เซลล์ภูมิคุ้มกัน: เซลล์เม็ดเลือดขาว เช่น ทีเซลล์ (T-cells), เอ็นเคเซลล์ (Natural Killer Cells) และแมคโครฟาจ (Macrophages) ช่วยทำลายเซลล์ที่ผิดปกติ
- กลไกการตรวจจับ: ระบบภูมิคุ้มกันสามารถตรวจจับเซลล์ที่กลายพันธุ์และทำลายก่อนที่มันจะกลายเป็นมะเร็ง
- การสร้างแอนติบอดี: ช่วยยับยั้งโปรตีนหรือสารพิษที่อาจก่อให้เกิดมะเร็ง
2. กลไกการซ่อมแซม DNA (DNA Repair Mechanisms)
- เมื่อเกิดความเสียหายของ DNA ร่างกายมีระบบซ่อมแซม DNA เช่น การตัดแต่งคู่เบสที่ผิดปกติ หรือการซ่อมแซม DNA สองสายเพื่อป้องกันการสะสมของการกลายพันธุ์
3. กลไกการควบคุมการเติบโตของเซลล์
- ยีนที่ควบคุมการเจริญเติบโตของเซลล์ (Tumor Suppressor Genes): เช่น ยีน p53 ที่ทำหน้าที่หยุดการแบ่งตัวของเซลล์ที่ผิดปกติหรือสั่งการให้เซลล์ตาย
- โปรโตออนโคยีน (Proto-oncogenes): ช่วยควบคุมการเจริญเติบโตของเซลล์ให้เป็นปกติ
4. ระบบล้างพิษและขับของเสีย
- ตับ: ช่วยกรองสารพิษและขับสารก่อมะเร็งออกจากร่างกาย
- ไตและระบบขับถ่าย: ช่วยกำจัดสารพิษทางปัสสาวะและอุจจาระ
5. กระบวนการตายของเซลล์แบบโปรแกรม (Apoptosis)
- เซลล์ที่ผิดปกติหรือกลายพันธุ์จะถูกกระตุ้นให้ตายอย่างเป็นระเบียบก่อนที่มันจะพัฒนาไปเป็นมะเร็ง
6. ระบบป้องกันภายนอก
- ผิวหนังและเยื่อบุ: ทำหน้าที่เป็นเกราะป้องกันร่างกายจากรังสี UV, สารเคมี, และเชื้อโรค
- ระบบขจัดสารพิษจากสิ่งแวดล้อม: เช่น เมือกในระบบทางเดินหายใจและการไอจามเพื่อขับสารพิษ
7. วิถีชีวิตและพฤติกรรมสุขภาพ
-
การปฏิบัติตัว เช่น การรับประทานอาหารที่มีสารต้านอนุมูลอิสระ, การออกกำลังกาย, และการหลีกเลี่ยงสิ่งกระตุ้นมะเร็ง เช่น การสูบบุหรี่และการดื่มแอลกอฮอล์
ระบบเหล่านี้ทำงานร่วมกันเพื่อลดความเสี่ยงและป้องกันการเกิดมะเร็งในร่างกาย แต่หากระบบใดระบบหนึ่งล้มเหลว ความเสี่ยงที่จะเกิดมะเร็งก็อาจเพิ่มขึ้น
มะเร็งคือสิ่งที่ร่างกายรู้อยู่แล้วว่ามันต้องเกิด เพราะลองคิดดูว่า หากมีเพียงแค่เซลล์เดียวเท่านั้นที่แบ่งตัวผิดพลาด อวัยวะส่วนนั้นจะฟอร์มตัวผิด และฟังก์ชั่นของอวัยวะส่วนนั้นก็จะสูญเสียไปด้วย สิ่งนั้นยังอาจไปกระทบกับอวัยวะข้างเคียงหากมันขยายใหญ่ออกไปแบบไม่มีการควบคุม
ระบบต่างๆ ของร่างกายจึงต้องทำงานสอดประสานกัน เพื่อไม่ให้เหตุการ์ณดังกล่าวเกิดขึ้น เพราะมันจะเป็นสิ่งที่ร้ายแรงมากสำหรับสิ่งมีชีวิตหลายเซลล์ ที่ต้องฟอร์มตัวจากพิมพ์เขียว DNA อย่างเคร่งครัด
เราที่เป็นเจ้าของร่างกาย ก็ต้องทำให้ระบบต่างๆ ทำงานได้อย่างราบรื่นในแต่ละวัน เพื่อให้เกิดข้อผิดพลาดน้อยที่สุด หาไม่แล้ว หากทั้ง 7 ระบบมาพังพร้อมกัน และเมื่อเซลล์มะเร็งเกิดแม้แต่เซลล์เดียว (จาก 100 ล้าน ล้าน เซลล์) เมื่อนั้นมันจะแบ่งตัวอย่างไม่มีที่สิ้นสุด จนร่างกายเราไม่สามารถยับยั้งมันได้ 
ระบบป้องกันมะเร็งในมนุษย์
1. ระบบภูมิคุ้มกัน (Immune System)
- เซลล์ภูมิคุ้มกัน: เซลล์เม็ดเลือดขาว เช่น ทีเซลล์ (T-cells), เอ็นเคเซลล์ (Natural Killer Cells) และแมคโครฟาจ (Macrophages) ช่วยทำลายเซลล์ที่ผิดปกติ
- กลไกการตรวจจับ: ระบบภูมิคุ้มกันสามารถตรวจจับเซลล์ที่กลายพันธุ์และทำลายก่อนที่มันจะกลายเป็นมะเร็ง
- การสร้างแอนติบอดี: ช่วยยับยั้งโปรตีนหรือสารพิษที่อาจก่อให้เกิดมะเร็ง
2. กลไกการซ่อมแซม DNA (DNA Repair Mechanisms)
- เมื่อเกิดความเสียหายของ DNA ร่างกายมีระบบซ่อมแซม DNA เช่น การตัดแต่งคู่เบสที่ผิดปกติ หรือการซ่อมแซม DNA สองสายเพื่อป้องกันการสะสมของการกลายพันธุ์
3. กลไกการควบคุมการเติบโตของเซลล์
- ยีนที่ควบคุมการเจริญเติบโตของเซลล์ (Tumor Suppressor Genes): เช่น ยีน p53 ที่ทำหน้าที่หยุดการแบ่งตัวของเซลล์ที่ผิดปกติหรือสั่งการให้เซลล์ตาย
- โปรโตออนโคยีน (Proto-oncogenes): ช่วยควบคุมการเจริญเติบโตของเซลล์ให้เป็นปกติ
4. ระบบล้างพิษและขับของเสีย
- ตับ: ช่วยกรองสารพิษและขับสารก่อมะเร็งออกจากร่างกาย
- ไตและระบบขับถ่าย: ช่วยกำจัดสารพิษทางปัสสาวะและอุจจาระ
5. กระบวนการตายของเซลล์แบบโปรแกรม (Apoptosis)
- เซลล์ที่ผิดปกติหรือกลายพันธุ์จะถูกกระตุ้นให้ตายอย่างเป็นระเบียบก่อนที่มันจะพัฒนาไปเป็นมะเร็ง
6. ระบบป้องกันภายนอก
- ผิวหนังและเยื่อบุ: ทำหน้าที่เป็นเกราะป้องกันร่างกายจากรังสี UV, สารเคมี, และเชื้อโรค
- ระบบขจัดสารพิษจากสิ่งแวดล้อม: เช่น เมือกในระบบทางเดินหายใจและการไอจามเพื่อขับสารพิษ
7. วิถีชีวิตและพฤติกรรมสุขภาพ
- การปฏิบัติตัว เช่น การรับประทานอาหารที่มีสารต้านอนุมูลอิสระ, การออกกำลังกาย, และการหลีกเลี่ยงสิ่งกระตุ้นมะเร็ง เช่น การสูบบุหรี่และการดื่มแอลกอฮอล์
ระบบเหล่านี้ทำงานร่วมกันเพื่อลดความเสี่ยงและป้องกันการเกิดมะเร็งในร่างกาย แต่หากระบบใดระบบหนึ่งล้มเหลว ความเสี่ยงที่จะเกิดมะเร็งก็อาจเพิ่มขึ้น
มะเร็งคือสิ่งที่ร่างกายรู้อยู่แล้วว่ามันต้องเกิด เพราะลองคิดดูว่า หากมีเพียงแค่เซลล์เดียวเท่านั้นที่แบ่งตัวผิดพลาด อวัยวะส่วนนั้นจะฟอร์มตัวผิด และฟังก์ชั่นของอวัยวะส่วนนั้นก็จะสูญเสียไปด้วย สิ่งนั้นยังอาจไปกระทบกับอวัยวะข้างเคียงหากมันขยายใหญ่ออกไปแบบไม่มีการควบคุม
ระบบต่างๆ ของร่างกายจึงต้องทำงานสอดประสานกัน เพื่อไม่ให้เหตุการ์ณดังกล่าวเกิดขึ้น เพราะมันจะเป็นสิ่งที่ร้ายแรงมากสำหรับสิ่งมีชีวิตหลายเซลล์ ที่ต้องฟอร์มตัวจากพิมพ์เขียว DNA อย่างเคร่งครัด
เราที่เป็นเจ้าของร่างกาย ก็ต้องทำให้ระบบต่างๆ ทำงานได้อย่างราบรื่นในแต่ละวัน เพื่อให้เกิดข้อผิดพลาดน้อยที่สุด หาไม่แล้ว หากทั้ง 7 ระบบมาพังพร้อมกัน และเมื่อเซลล์มะเร็งเกิดแม้แต่เซลล์เดียว (จาก 100 ล้าน ล้าน เซลล์) เมื่อนั้นมันจะแบ่งตัวอย่างไม่มีที่สิ้นสุด จนร่างกายเราไม่สามารถยับยั้งมันได้