ความรู้ด้านการสำรวจอวกาศเบื้องต้นที่คนส่วนใหญ่มีข้อมูลกันคือ นักบินอวกาศคนแรกเป็นคนอดีตสหภาพโซเวียตชื่อ ยูริ กาการิน (Yuri Gagarin) ก้าวแรกของมนุษย์บนดวงจันทร์เป็นของคนอเมริกันที่ชื่อ นีล อาร์มสตรอง (Neil Armstrong) ไปจนถึงไลก้า (Laika) สุนัขพันธุ์ทางตัวแรกที่ตีตั๋วโคจรรอบโลกเที่ยวเดียวกับดาวเทียมสปุตนิก 2 (Sputnik 2) แต่หากถามว่านักบินอวกาศหญิงคนแรกของโลกคือใคร น้อยคนที่จะตอบว่า “วาเลนตินา เทเรชโควา” ถ้าไม่ได้อ่านชื่อบทความนี้มาก่อน หรือเป็นผู้สนใจเรื่องอวกาศระดับหนึ่ง

Cr.Russian Space Web


Cr.visualrian.ru

"นี่ฉันเอง, ไจก้า! เหตุการณ์ปกติ ฉันเห็นเส้นขอบฟ้า ท้องฟ้าสีฟ้ามีแทบดำมืด โลกช่างสวยงามจริง ๆ ทุกอย่างกำลังเป็นไปด้วยดี”
สัญญาณเสียงแรก ๆ ที่ ไจก้า (Ча́йка) หรือ นกนางนวลน้อย รหัสแทนชื่อของ เทเรชโควา ส่งมายังหอบังคับการแทบจะแทนคำบรรยายความรู้สึกของเธอในขณะนั้นได้เป็นอย่างดีที่สุด ซึ่งก่อนหน้านั้นแม้แต่ตัวเธอเองก็อาจไม่เคยฝันว่า วันหนึ่งจะได้โบยบินสูงขึ้นไปไกลหลายร้อยกิโลเมตรเหนือพื้นโลก เพราะเธอเป็นเพียงเด็กกำพร้าจนๆ คนหนึ่งที่ต้องทำงานกรรมกรในโรงงานทอผ้า

“วาเลนตินา เทเรชโควา” (Valentina Tereshkova) เกิดเมื่อวันที่ 6 มีนาคม ปี 1937 ก่อนไฟสงครามโลกครั้งที่ 2 จะปะทุเพียงไม่นาน บ้านเกิดเธออยู่ในหมู่บ้านเล็กๆ ที่ชื่อว่า"บอลโชเยมัสเลนนีโคโว(Bolshoye Maslennikovo)" ในแคว้นยาโรสลัฟล์(Yaroslavl Oblast) ริมฝั่งแม่น้ำโวลกา ห่างจากกรุงมอสโกในทางตะวันออกเฉียงเหนือออกไปราว 270 กิโลเมตร เธอมีพี่น้องรวมตัวเธอด้วยมีทั้งหมด3คน ครอบครัวเธออพยพมาจากเบลารุส เดิมพ่อของเธอ วลาดิมีร์ เทเรชโคฟ เป็นคนขับรถแทรกเตอร์ ทำให้ต้องเข้าร่วมสงครามในฐานะนาสิบมีหน้าที่พลขับรถถัง และเสียชีวิตในสงครามฤดูหนาว(สงครามโซเวียต-ฟินแลนด์)(Winter War) หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 เริ่มได้เพียงไม่นาน แม่ของเธอ เอเลน่า เทเรชโคว่า เลยต้องหอบหิ้วลูกทั้งสามหลบหนีภัยสงครามมาหางานทำยังเมืองยาโรสลาฟล์ ซึ่งเป็นเมืองหลักของแคว้น ก่อนจะได้งานในโรงปั่นฝ้ายแห่งหนึ่ง

ด้วยความเป็นแม่ม่ายเลี้ยงเดี่ยว มิหนำซ้ำยังอยู่ในภาวะสงคราม ทำให้ครอบครัวเทเรชโควา ค่อนข้างอดอยากขัดสน กว่าเธอจะมีโอกาสได้เรียนก็เมื่อตอนอายุ 10 ขวบ แต่สุดท้ายหลังจบการศึกษาพื้นฐานตอนอายุ 17 ปี เธอก็ออกมาทำงานในโรงงานยางรถยนต์ ก่อนจะเปลี่ยนมาเป็นสาวฉันทนาในโรงงานทอผ้าซึ่งให้ค่าแรงที่ดีกว่า แต่ยังคงเธอยังคงศึกษาต่อในหลักสูตรการเรียนทางจดหมาย เพื่อสำเร็จการศึกษาจากโรงเรียนเทคนิคอุตสาหกรรมเบา( Light Industry Technical School)ในปี 1960

ความสุขอย่างเดียวของสาวโรงงานทอผ้าคนนี้ อาจคือการได้กระโดดร่ม ที่เธอชอบมาตั้งแต่เด็ก ๆ แล้วแอบไปฝึกกระโดดที่ชมรมการบินท้องถิ่นโดยไม่บอกให้คนในครอบครัวรู้ จนกระทั่งสามารถกระโดดได้ด้วยตัวเองครั้งแรกตอนที่เธออายุ 22 ปี ในวันที่ 21 พฤษภาคม 1959

นอกจากนี้เธอยังแอบไปสมัครเป็นเยาวชนพรรคคอมมิวนิสต์ของเมืองยาโรสลาฟล์ในช่วงปี 1960 โดยดำรงตำแหน่งเป็นเลขาธิการสันนิบาตเยาวชนคอมมิวนิสต์ ก่อนได้เลื่อนขั้นเป็นสมาชิกพรรคคอมมิวนิสต์แบบเต็มตัวในปี 1962 

ทั้งนี้ทั้งนั้น เราอาจจะต้องขอบคุณสื่อของทางอเมริกา ที่ทำให้เธอได้รับโอกาสเป็นนักบินอวกาศหญิงคนแรกของโลก จากการประโคมข่าวในเวลานั้นว่าสหรัฐอเมริกากำลังฝึกนักบินอวกาศผู้หญิง บีบให้ฝั่งสหภาพโซเวียตซึ่งเป็นผู้นำด้านอวกาศในขณะนั้นยอมไม่ได้ ต้องเปลี่ยนแผนทันทีโดยการคัดเลือกผู้หญิงที่มีคุณสมบัติเพื่อรับการฝึกเป็นนักบินอวกาศ ซึ่งคุณสมบัติที่ว่านั้นมีทั้ง อายุไม่เกิน 30 ปี สูงไม่เกิน 170 เซนติเมตร หนักไม่เกิน 70 กิโลกรัม และโดดร่มเป็น คุณสมบัติหลังนี่เองเป็นส่วนสำคัญทำให้เธอเป็นหนึ่งในห้าตัวแทนที่ผ่านการคัดเลือกจากผู้หญิงกว่า 400 คนทั่วสหภาพโซเวียตอันกว้างใหญ่

นอกจากนี้ภูมิหลังการเป็นชนชั้นกรรมาชีพ และบิดาเป็นวีรชนที่พลีชีพในสงคราม ทำให้เธอมีคะแนนนำคู่แข่งหลายคน เพราะลึก ๆ แล้วโครงการนี้มุ่งเป้าที่การโฆษณาชวนเชื่อ เพื่อให้ผู้หญิงในสหภาพโซเวียตมีความรักและภาคภูมิใจในชาติ ที่สามารถเอาชนะสหรัฐอเมริกาได้

หลังได้รับเลือกให้เป็นตัวแทนCosmonautsประจำภารกิจ(นักบินอวกาศรัสเซียเรียกว่า "คอสโมนอต" เนื่องจากต้องออกจากวงโคจรลงสู่ผิวดินบนบก ต่างจากนักบินอวกาศอเมริกัน "แอสโตรนอต" ที่ลงบนผิวมหาสมุทร) เธอต้องฝึกอย่างหนักเพราะแทบไม่มีประสบการณ์ในด้านทหารเลยแม้แต่น้อย เธอเริ่มต้นจากยศพลทหาร ประจำกองทัพอากาศของสหภาพโซเวียต แล้วทำการฝึกหลักสูตรเร่งรัดอย่างหนักหน่วง ทั้งการฝึกร่วมกับเครื่องบินไอพ่น MiG-15UTI ฝึกกระโดดร่มลงสู่พื้นดินมากกว่าหนึ่งร้อยยี่สิบครั้ง ทดสอบร่างกายในห้องปรับอุณหภูมิและแรงดัน เพื่อให้ร่างกายพร้อมรับสภาพแวดล้อมในอวกาศ และฝึกการใช้ชีวิตคนเดียว 

Tereshkova กับ Bykovskyผู้เป็นเพื่อนร่วมงาน ก่อนที่ทั้งสองจะขึ้นบินในอีกไม่กี่สัปดาห์
Cr.Visualrian.ru

แน่นอนว่าเธอสอบผ่านทุกอย่าง และทำได้ดีไม่แพ้นักบินอวกาศชายคนอื่น ๆ ที่ผ่านมา แม้แต่การปัสสาวะรดล้อหลังด้านขวาของรถบัสที่ส่งเธอขึ้นยานอวกาศ ซึ่งเป็นประเพณีที่ ยูริ กาการิน นักบินอวกาศคนแรกของโลกได้เริ่มเอาไว้ก็ยังทำได้(ฮา)

วันที่ 16 มิถุนายน ปี 1963(ครบรอบ58ปี) ยานวอสตอก 6 (Vostok 6) ของสหภาพโซเวียต ได้นำผู้หญิงคนแรกขึ้นสู่ห้วงอวกาศอันไกลโพ้น เธอได้ลอยห่างมากกว่า 200 กิโลเมตรจากพื้นดิน เพื่อโคจรรอบโลกมากถึง 48 ครั้ง ใช้ชีวิตอยู่ในอวกาศมืดมิดนานถึง 2 วัน กับอีก 22.50 ชั่วโมง หรือเกือบ 3 วัน มากกว่าเวลาในอวกาศของนักบินอวกาศสหรัฐอเมริกาขณะนั้นทั้งหมดรวมกัน ในยานอวกาศรูปทรงเหมือนยานแคปซูลของชาวไซย่าในการ์ตูนดรากอนบอล(ฮา)…เพียงลำพัง

ขณะปล่อยจรวดSoyuzในภารกิจVostok-6 ของTereshkova
Cr.Heritage Auctions

ในเวลาเดียวกันนั้น Valery Bykovsky บนยาน Vostok 5 ก็กำลังโคจรรอบโลกอยู่เช่นกัน และทั้งคู่ก็ได้โคจรมาใกล้กันที่ระยะ 5 กิโลเมตรห่างกันเพียงเท่านั้น ก่อนจะแยกย้ายกันไปในวงโคจรของตัวเอง ซึ่งก่อนหน้านี้เองก็มีแผนที่จะให้ทั้ง Vostok 5 และ 6 ควบคุมโดยผู้หญิงทั้งคู่ ก่อนจะถูกพับไป

มากกว่าเวลาในอวกาศของนักบินอวกาศอเมริกันทุกคนรวมกันในช่วงนั้นเสียอีก นอกจากการเป็นสตรีคนแรกแล้ว วาเลนตีนายังเป็นนักบินพลเรือนคนแรกของโลกอีกด้วย

นอกจากนี้หลังกลับสู่พื้นโลกอย่างปลอดภัยในแถบเทือกเขาอัลไต ชาวบ้านก็ได้ให้ความช่วยเหลือกับเธอ แถมยังชวนเธอไปทานข้าวเย็นด้วยกัน ซึ่งแน่นอนว่า Tereshkova ไม่ปฏิเสธแต่อย่างไร ซึ่งภายหลังเธอก็ถูกตักเตือนหลังจากทำผิดกฏและไม่ยอมไปรับการตรวจจากแพทย์ก่อนนั่นเอง

Tereshkovaหลังจากกลับสู่โลก ในวันที่19 มิถุนายน 1963
Cr.Science Photo Library

แคปซูลยานVostok-6 ขณะจัดแสดงที่พิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์ลอนดอน ปี2016
Cr.Wikipedia

เธอยังคงเป็นผู้หญิงคนเดียวท่ามกลางนักบินอวกาศชายหลายร้อยคน นานกว่า 19 ปี!
เมื่อสหภาพโซเวียตส่ง "สเวตลานา ซาวิตสกายา" ขึ้นบินเนื่องจากแรงกดดันในความก้าวหน้าทางอวกาศของอเมริกาในโครงการกระสวยอวกาศ

 "สเวตลานา ซาวิตสกายา"Svetlana Savitskaya) นักบินอวกาศหญิงคนที่สองของโซเวียตที่ได้ขึ้นไปบนอวกาศ
Cr.Britannica

ที่ผ่านมาจนถึงกรกฎาคม ปี 2019 สัดส่วนมนุษย์อวกาศชายหญิงที่สำรวจอวกาศอยู่ที่ประมาณ 1 ต่อ 9 โดยมีนักบินอวกาศหญิงเพียง 64 ราย เทียบกับนักบินอวกาศชายถึง 502 ราย 

ที่เป็นเช่นนั้นอาจเป็นเพราะโลกของการสำรวจถูกจับจองและมองว่าเป็นเรื่องของผู้ชายมายาวนาน ตั้งแต่มนุษย์ยุคโบราณที่ออกเดินทางเพื่อหาแหล่งอาหารใหม่ที่อุดมสมบูรณ์ ไปจนถึงการล่องเรือข้ามมหาสมุทรไปยังทวีปใหม่ที่ไม่มีใครรู้จัก การที่ เทเรชโควา ได้โอกาสเป็นนักบินอวกาศหญิงคนแรกนั้น สาเหตุหลักมาจากการมุ่งหวังผลในการโฆษณาชวนเชื่อ ช่วงการแข่งขันทางด้านอวกาศของสองมหาอำนาจใจยุคสงครามเย็น 

แต่ความเป็นจริง ความสำคัญในการส่งผู้หญิงขึ้นสู่อวกาศมีค่ามากกว่าแค่การโปรโมทแข่งขันกันระหว่าง (ผู้ชาย) สองประเทศมหาอำนาจ
เพราะการที่เธอขึ้นไปในอวกาศในครั้งนั้นช่วยให้มนุษย์เราได้ศึกษาข้อมูลหลายอย่าง ทั้งเรื่องสภาพร่างกายผู้หญิงในภาวะไร้น้ำหนัก มวลกระดูก การตั้งครรภ์ ความเสี่ยงด้านมะเร็งต่าง ๆ มะเร็งที่มะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก มะเร็งรังไข่ และมะเร็งเต้านม เมื่อร่างกายสัมผัสกับรังสีในอวกาศ

แต่ “วาเลนตินา เทเรชโควา” สตรีคนแรกในอวกาศ ซึ่งตอนนี้เป็นคุณยายอายุ 84 ปี ที่ได้เลื่อนยศเป็นพลอากาศตรีหญิง ได้พิสูจน์ให้เห็นว่า การสำรวจอวกาศไม่ได้ทำให้ผู้หญิงอายุสั้นลงแต่อย่างใด

Valentina Tereshkova ในเดือนมีนาคม ปี2017
Cr.Kremlin.ru

และหลังจากกลับลงมา ก็ได้กลับไปศึกษาต่อด้านวิศวกรรมอวกาศจากโรงเรียนนายเรืออากาศจูคอฟสกีถึงระดับปริญญาเอก รับรัฐการในกองทัพอากาศได้ยศอย่างมากมาย และได้เข้าสู่งานการเมือง ได้ดำรงตำแหน่งสำคัญถึงระดับกรรมการกลางของพรรคฯ

และเธอได้โดน นิกิตา ครุชเชฟ จับคลุมถุงชนแต่งงานกับนักบินของROSCOSMOSด้วยกัน โดยมีการจัดงานแต่งงานใหญ่โตที่พระราชวังเครมลิน ท่ามกลางแขกผู้มีเกียรติทั้งฝ่ายการเมืองและวงการอวกาศ

งานแต่งงานของเธอที่พระราชวังเครมลิน
Cr.visualrian.ru

มีลูกสาวสุขภาพแข็งแรงหัวดีที่ตอนนี้เป็นแพทย์ หลังจากที่เธอกับสามีมีลูก ทั้งสองก็หย่าขาดกัน วาเลนตีนาได้แต่งงานอีกครั้งหนึ่งกับนักวิทยาศาสตร์ แถมคุณยายเทเรชโควาเองยังมีสุขภาพแข็งแรง ขนาดที่ยังเป็นหนึ่งในผู้วิ่งคบเพลิงในโอลิมปิกฤดูหนาวที่รัสเซียเป็นเจ้าภาพในปี 2014 ได้อย่างสบายๆ

Tereshkova กำลังจุดคบเพลิงในงานโอลิมปิกฤดูหนาว2014 ที่มีรัสเซียเป็นเจ้าภาพ
Cr.Space.Com

เธอไม่ได้เป็นแค่สาวทอผ้าที่อยากขึ้นไปบนท้องฟ้าเพื่อตามหาหนุ่มเลี้ยงวัว แต่แรงงานสาวในโรงงานทอผ้าคนนี้ พยายามอย่างหนักเพื่อทำตามหาความฝันของตัวเองที่เฝ้ามองท้องฟ้าในวัยเด็ก เพราะความสำเร็จหลังการเป็นผู้หญิงคนแรกที่ขึ้นไปในอวกาศ ช่วยให้ชีวิตความเป็นอยู่ของครอบครัวเธอดีขึ้น รัฐบาลสหภาพโซเวียตยอมไปค้นหาจุดที่พ่อของเธอเสียชีวิตในสงครามเพื่อสร้างอนุสาวรีย์ให้ 

หลังการล่มสลายของสหภาพโซเวียต เธอได้เข้าสู่การเป็นนักการเมืองที่คอยผลักดันด้านสิทธิสตรีเกี่ยวกับโครงการอวกาศอยู่อย่างสม่ำเสมอ รวมทั้งการดูแลเด็กกำพร้า ทำให้เธอได้ชื่อว่าเป็น “สตรีแห่งศตวรรษ” และเป็นแรงบันดาลใจให้กับผู้หญิงทั่วโลกมาจนถึงปัจจุบัน

แม้ชื่อเสียงและกิจกรรมจะจางลง แต่ผู้คนก็ยังระลึกถึงเธออยู่เสมอ ในวงการอวกาศและการบิน จะเป็นรองก็เพียงจากยูริ กาการิน(Yuri Gagarin)และอะเล็กเซย์ เลโอนอฟ(Alexei Leonov)เท่านั้น

และยังเป็นผู้แทนประเทศในบทบาทของสตรีทั้งในระดับนานาชาติและที่สหประชาชาติ มีการตั้งชื่อหลุมอุกกาบาตบนดวงจันทร์โดยใช้ชื่อของเธออีกด้วย

“หากสาว ๆ ในรัสเซียเป็นคนงานก่อสร้างทางรถไฟได้ ไยพวกเธอจะบินขึ้นไปในอวกาศไม่ได้เล่า?”