อธิปไตย ๓,

(๑)   อัตตาธิปไตย – การใช้วิปัสสนาปัญญาพิจารณาตามที่เป็นจริงว่า ฉันมีการเกิด แก่ เจ็บ ตาย เป็นธรรมดา จนเกิดธรรมสังเวชแล้ว ละอัตตวาทุปาทาน/อัตตะสัญญา/อัตตวิปลาสได้ทีละเล็กทีละน้อย จนละได้อย่างหมดสิ้น
(๒)  โลกาอธิปไตย – การใช้วิปัสสนาปัญญาพิจารณาตามที่เป็นจริงว่า สรรพสัตว์ในโลกสันนิวาสนี้ มีการเกิด แก่ เจ็บ ตาย เป็นธรรมดา จนเกิดธรรมสังเวชแล้ว ละความยึดมั่นในโลกเสียได้ .. โดยไม่เหลือ
(๓)  ธัมมาธิปไตย – การใช้วิปัสสนาปัญญาพิจารณาตามที่เป็นจริงว่า พระธรรมคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้านั้น ทรงตรัสไว้ดีแล้ว อันบุคคลพึงเห็นเอง ปฏิบัติได้และให้ผลได้ไม่จำกัดกาล .. แล้ว น้อมนำมาสู่การเจริญธรรมสัมมาปฏิบัติ เพื่ออาสวขยะญาณ (ญาณที่เห็นการดับไปแห่งอาสวะ)

(ดูประกอบ/เทียบเคียง พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม รวบรวมและเรียบเรียง โดย สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ ( ปยุตฺตเถร)