สา  มทฺที )    ส่วนสมเด็จพระยอดมิ่งเยาวมาลย์มัทรี   เมื่อได้สดับคำพระราชสามีบริภาษณานาง  ที่ความโศกก็เสื่อมสร่างสงบจิตเพราะเจ็บใจ   จึ่งก้มพระเศียรลงกราบไหว้แล้ววันทนาพลาง   นางจึ่งทูลสนองพระราชบัญญัติว่า  พระพุทธเจ้าข้า   ควรมิควรสุดแท้แต่จะทรงพระกรุณาโปรดที่โทษานุโทษเป็นล้นเกล้า  ด้วยข้าพระพุทธเจ้ากลับมาเวลาค่ำ   ทั้งนี้เพราะเป็นกระลีขึ้นในไพรวัน   พฤกษาทุกสิ่งสารพันก็แปรปรวนทุกประการ   ทั้งพื้นป่าพระหิมพานต์ก็ผัดผันหวั่นไหวอยู่วิงเวียนเปลี่ยนเป็นพยับมืดไม่เห็นหน  ข้าพระบาทนี่ร้อนรนไม่หยุดหย่อนแต่สักอย่าง   แต่เดินมายังเกิดประหลาดลางขึ้นในกลางพนาลี   พบพญาราชสีห์สองเสือทั้งสามสัตว์สกัดหน้าไม่มาได้   ต่อสิ้นแสงอโณทัยจึ่งได้คลาเคลื่อน  ใช่จะเป็นเหมือนพระองค์ดำรินั้นก็หามิได้    พระพุทธเจ้าข้า   ตั้งแต่เกล้ากระหม่อมฉันตกมาเป็นข้าน้อย   พระองค์เห็นพิรุธร่องรอยร้าวรานที่ตรงไหน   ทอดพระเนตรสังเกตไว้แต่ปางก่อน  จึงเคืองค่อนด้วยคำหยาบยอกใจเจ็บจิตเหลือกำลัง   พระคุณเอ่ยจะคิดดูมั่งเป็นไรเล่าว่า   มัทรีนี้เป็นข้าเก่าแต่ก่อนมาดั่งเงาตามพระบาทาก็เหมือนกัน  นอกจากนั้นที่แน่นอนคือ  นางไหนอันสนิทชิดใช้แต่ก่อนกาล    ยังจะติดตามพระราชสมภารมาบ้างละหรือ  ได้แต่มัทรีแสนดื้อผู้เดียวดอก   ไม่รู้จักปลิ้นปลอกพลิกไพล่เอาตัวหนี   มัทรีสัตยาสวามิภักดิ์รักผัวเพียงบิดาก็ว่าได้    ถึงจะยากเย็นเข็ญใจก็ตามกรรม      ( วนมูลผล  หาริยา )    อุตสาหะตระตรากตระตรำเตร็ดเตร่หาผลาผลไม้   ถึงที่ไหนจะรกเรี้ยวก็ซอกซอนอุตส่าห์เที่ยวไม่ถอยหลัง   จนเนื้อหนังข่วนขาดเป็นริ้วรอย  โลหิตไหลย้อยทุกหย่อมหนามอารามจะใคร่   ได้ผลาผลไม้มาปฏิบัติลูกบำรุงผัว   ถึงกระไรจะคุ้มตัวก็ทั้งยากน่าหลากใจ   อกของใครจะอาภัพยับพิกลเหมือนอกของมัทรีไม่มีเนตร  น่าที่จะสงสารสังเวชโปรดปรานีว่ามัทรีนี้เป็นเพื่อนยากอยู่จริง ๆ   ช่างค้อนติงปริภาษณาได้ลงคอไม่คิดเลย  พระคุณเอ่ยถึงพระองค์จะสงสัย   ก็น้ำใจของมัทรีนี้กตเวทีเป็นไม้เท้าก้าวเข้าสู่ทางที่ทดแทน     ( รามํ  สีตาวนุพฺพตา )    อุปมาแม้นเหมือนสีดาอันภักดีต่อสามีรามบัณฑิต  ปานประหนึ่งว่าศิษย์กับอาจารย์   พระคุณเอ่ยเกล้ากระหม่อมฉานทำผิดแต่เพียงนี้  เพราะว่าล่วงราตรีจึ่งมีโทษ   ขอพระองค์จงทรงพระกรุณาโปรดซึ่งโทษานุโทษกระหม่อมฉันมัทรี  แต่ครั้งเดียวนี้เถิด