เมื่อวานนี้อากาศจัดผมก็เลยไปซื้อน้ำแข็งความทรงจำเมื่อครั้งเป็นนักเรียนก็เลยผุดขึ้นมาจำได้ครูบอกว่า ผู้คนในสยามประเทศรู้จักน้ำแข็งที่มนุษย์สร้างขึ้นมาไม่ได้เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติมาตั้งแต่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์แล้ว แต่ตอนนั้นสยามต้องซื้อน้ำแข็งจากประเทศสิงคโปร์เป็นน้ำแข็งก้อนสี่เหลี่ยมขนาดใหญ่ใส่มาในหีบเหล็กใช้แกลบหรือขี้เลื่อยฉนวนกันความร้อนรักษาความเย็นเป็นเทคนิคแบบเดียวกับที่ชาวจีนชาวอินเดียใช้เก็บน้ำแข็งในฤดูหนาวไว้ใช้ในฤดูร้อน น้ำแข็งจะถูกใส่มาในหีบเหล็กบรรทุกลงเรือกลไฟชื่อ “เจ้าพระยา” เดินเมล์รับส่งสินค้าระหว่างสิงคโปร์กับรัตนโกสินทร์ ใช้เวลาในการเดินทาง 15 วันจึงจะมาถึง ในยุคนั้นน้ำแข็งถือว่าเป็นสินค้าหรูหราไฮโซมากมีแต่เจ้านายชั้นสูง พ่อค้า คหบดีจึงจะได้กิน สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงกล่าวไว้หลังจากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 เสด็จกลับจากประพาสสิงคโปร์ เมื่อ พ.ศ.2414
“ไอศกรีมเป็นของวิเศษ เพราะเพิ่งได้เครื่องทำน้ำแข็งอย่างเล็กๆ ที่เขาทำกันตามเมืองนอก เข้ามาถึงเมืองไทย ทำบางวันน้ำก็แข็ง บางวันก็ไม่แข็ง มีไอศกรีมตั้งเครื่องแต่บางวัน จึงเห็นเป็นของวิเศษ”
ในบันทึกของจดหมายเหตุสยามไสมย ปีที่ 2 ฉบับที่ 2 พ.ศ.2427 หน้า 187 พบว่าเริ่มมีการโฆษณาขายน้ำแข็งแล้ว โดยเป็นของ บางกอกไอซ์ กำปะนี ลิมิเต็ด โฆษณาบอกว่า
"บัดนี้น้ำแข็งซึ่งทำที่ห้างของกำปะนีนี้ บัดนี้จัดพร้อมจะขาย จะไปซื้อที่ห้างหลังโรงสีไฟ ห้างมากวาล แอนด์โก (อยู่แถวยานนาวา) ก็ได้ ซื้อที่บ้านหม้อ ที่เสาชิงช้า หรือที่วัดเกาะ (สัมพันธวงศ์) ก็ได้ ราคาขายปอนด์ละ 3 อัฐ การซื้อมีหลายวิธี “จะซื้อตั๋วสำหรับจะไปเบิกน้ำแข็งที่ออฟฟิศผู้มีชื่อข้างท้ายหนังสือแห่งหนึ่งก็ได้ แลจะไปซื้อที่ซึ่งทำน้ำแข็งนั้น แห่งหนึ่งก็ได้ ทั้งน้ำแข็งและตั๋วสำหรับเบิกน้ำแข็งนั้น ต้องใช้เงินสดจึงซื้อได้”
แต่ครั้งนั้นยังไม่มีใครยืนยันว่าสยามประเทศมีการตั้งโรงงานผลิตน้ำแข็งขายแล้วจริงๆ ตามโฆษณานั้นหรือนำเข้ามาจากสิงคโปร์มาขายแต่โฆษณาว่าผลิตเอง หลักฐานที่ชัดเจนว่าสยามตั้งโรงงานผลิตน้ำแข็งเองมีเมื่อ พ.ศ.2448 รัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 โดยพระยาภักดีนรเศรษฐ (เลิศ เศรษฐบุตร) หรือชื่อที่คนทั่วไปรู้จักกันดีคือ "นายเลิศ" เจ้าของธุรกิจเรือเมล์ รถเมล์ เป็นคนริเริ่มกิจการโรงงานน้ำแข็งซึ่งเป็นโรงน้ำแข็งแห่งแรกของประเทศไทย ตั้งขึ้นที่สะพานเหล็กล่าง ถนนเจริญกรุง ชื่อว่า “น้ำแข็งสยาม” แต่กลับเป็นที่รู้จักกว้างขวางในชื่อ โรงน้ำแข็งนายเลิศ นับแต่นั้นน้ำแข็งก็แพร่ขยายไปสู่หัวเมืองใหญ่ๆ รอบนอกกรุงเทพฯ ต่อมาก็กระจายไปทั่วประเทศดังที่เราเห็นตอนนี้
ประวัติศาสตร์ "แรกเริ่มมีน้ำแข็งในดินแดนสยาม"
เมื่อวานนี้อากาศจัดผมก็เลยไปซื้อน้ำแข็งความทรงจำเมื่อครั้งเป็นนักเรียนก็เลยผุดขึ้นมาจำได้ครูบอกว่า ผู้คนในสยามประเทศรู้จักน้ำแข็งที่มนุษย์สร้างขึ้นมาไม่ได้เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติมาตั้งแต่รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์แล้ว แต่ตอนนั้นสยามต้องซื้อน้ำแข็งจากประเทศสิงคโปร์เป็นน้ำแข็งก้อนสี่เหลี่ยมขนาดใหญ่ใส่มาในหีบเหล็กใช้แกลบหรือขี้เลื่อยฉนวนกันความร้อนรักษาความเย็นเป็นเทคนิคแบบเดียวกับที่ชาวจีนชาวอินเดียใช้เก็บน้ำแข็งในฤดูหนาวไว้ใช้ในฤดูร้อน น้ำแข็งจะถูกใส่มาในหีบเหล็กบรรทุกลงเรือกลไฟชื่อ “เจ้าพระยา” เดินเมล์รับส่งสินค้าระหว่างสิงคโปร์กับรัตนโกสินทร์ ใช้เวลาในการเดินทาง 15 วันจึงจะมาถึง ในยุคนั้นน้ำแข็งถือว่าเป็นสินค้าหรูหราไฮโซมากมีแต่เจ้านายชั้นสูง พ่อค้า คหบดีจึงจะได้กิน สมเด็จฯกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงกล่าวไว้หลังจากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 เสด็จกลับจากประพาสสิงคโปร์ เมื่อ พ.ศ.2414 “ไอศกรีมเป็นของวิเศษ เพราะเพิ่งได้เครื่องทำน้ำแข็งอย่างเล็กๆ ที่เขาทำกันตามเมืองนอก เข้ามาถึงเมืองไทย ทำบางวันน้ำก็แข็ง บางวันก็ไม่แข็ง มีไอศกรีมตั้งเครื่องแต่บางวัน จึงเห็นเป็นของวิเศษ”
ในบันทึกของจดหมายเหตุสยามไสมย ปีที่ 2 ฉบับที่ 2 พ.ศ.2427 หน้า 187 พบว่าเริ่มมีการโฆษณาขายน้ำแข็งแล้ว โดยเป็นของ บางกอกไอซ์ กำปะนี ลิมิเต็ด โฆษณาบอกว่า "บัดนี้น้ำแข็งซึ่งทำที่ห้างของกำปะนีนี้ บัดนี้จัดพร้อมจะขาย จะไปซื้อที่ห้างหลังโรงสีไฟ ห้างมากวาล แอนด์โก (อยู่แถวยานนาวา) ก็ได้ ซื้อที่บ้านหม้อ ที่เสาชิงช้า หรือที่วัดเกาะ (สัมพันธวงศ์) ก็ได้ ราคาขายปอนด์ละ 3 อัฐ การซื้อมีหลายวิธี “จะซื้อตั๋วสำหรับจะไปเบิกน้ำแข็งที่ออฟฟิศผู้มีชื่อข้างท้ายหนังสือแห่งหนึ่งก็ได้ แลจะไปซื้อที่ซึ่งทำน้ำแข็งนั้น แห่งหนึ่งก็ได้ ทั้งน้ำแข็งและตั๋วสำหรับเบิกน้ำแข็งนั้น ต้องใช้เงินสดจึงซื้อได้”
แต่ครั้งนั้นยังไม่มีใครยืนยันว่าสยามประเทศมีการตั้งโรงงานผลิตน้ำแข็งขายแล้วจริงๆ ตามโฆษณานั้นหรือนำเข้ามาจากสิงคโปร์มาขายแต่โฆษณาว่าผลิตเอง หลักฐานที่ชัดเจนว่าสยามตั้งโรงงานผลิตน้ำแข็งเองมีเมื่อ พ.ศ.2448 รัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 โดยพระยาภักดีนรเศรษฐ (เลิศ เศรษฐบุตร) หรือชื่อที่คนทั่วไปรู้จักกันดีคือ "นายเลิศ" เจ้าของธุรกิจเรือเมล์ รถเมล์ เป็นคนริเริ่มกิจการโรงงานน้ำแข็งซึ่งเป็นโรงน้ำแข็งแห่งแรกของประเทศไทย ตั้งขึ้นที่สะพานเหล็กล่าง ถนนเจริญกรุง ชื่อว่า “น้ำแข็งสยาม” แต่กลับเป็นที่รู้จักกว้างขวางในชื่อ โรงน้ำแข็งนายเลิศ นับแต่นั้นน้ำแข็งก็แพร่ขยายไปสู่หัวเมืองใหญ่ๆ รอบนอกกรุงเทพฯ ต่อมาก็กระจายไปทั่วประเทศดังที่เราเห็นตอนนี้