ตอนเรากลายเป็นศพ มันก็เป็นร่างแข็งๆ นอนนิ่งๆ ไม่รู้สึกรู้สาอะไรแล้วใช่ไหมครับ (คาดว่าน่าจะเป็นอย่างนั้น)

ความรู้สึก สัมผัส ความทรงจำ การระลึกว่ามีตัวตนอยู่ก็คงไม่เหลือ มันน่าจะเป็นภาวะที่ตรงข้ามกับตอนเรามีชีวิต ที่เรารู้สึกถึงการมีจิต รู้ตัว ณ เวลาหนึ่ง ไปพร้อมๆ กับผัสสะอื่นๆ เช่น ตาเห็น รับรู้ถึงน้ำหนักของร่างกาย การสูดเข้าปล่อยออกของลมหายใจ หรือความร้อนเย็นของบรรยากาศที่สัมผัสผ่านผิวหนัง

แต่ถ้าตอนตาย สิ่งเหล่านี้คงอาจลบไปหมด ถึงเราจะถูกเอาไปเผา ฝังดิน หรือเป็นเหยื่อหนอน เราก็ไม่มีสิทธิรับรู้ตรงส่วนนั้นแล้ว แม้แต่คนที่ยังอยู่จะพูดถึง เอ่ยถึงเราอย่างไร เราก็ไม่ปรากฏการรับรู้ได้อีก

ถ้าถึงจุดนั้นแล้ว มันอาจน่าหวาดผวา หรือาจแลดูสงบเย็น คลายลงหรือไม่ มันก็คงแล้วแต่คนจะคิดนะครับ แต่พอผมคิดถึงคนสูงอายุที่ตายไปแล้วบ่อยๆ เข้า ผมกลับรู้สึกว่า สิ่งที่คนเราไขว่คว้าปรารถนากัน แล้วอาจถึงจุดแก่งแย่งกัน แต่ท้ายที่สุดแล้ว ไม่ว่าชื่อเสียง เงินทอง ของสะสมสวยๆ หรือของนามธรรมอย่างเกียรติ คุณงามความดี ความชั่วช้าต่ำทรามอะไรพวกนี้ เราก็ต้องทอดทิ้งมันไปอยู่ดี

จริงอยู่ที่ของพวกนั้นมันอาจจะยังมีอยู่หลังจากเราตาย เช่น มรดกให้ลูกหลาน อนุสาวรีย์จารึกชื่อ หนังสือ หนังชีวประวัติ หรือคำแซ่ซ้อง รวมถึงคำก่นด่าหลังเราตาย แต่นั่น ไม่มีทางที่เราจะรู้ถึงมันได้ เพราะเราตาย

ตัวเรา ปัจเจกของเรา และชื่อเราก็ไม่ได้ผูกโยงกับเราอีกต่อไป เราอาจจะกลายเป็นแค่ซากดินที่คนรุ่นหลังเหยียบเปื้อนรองเท้า แล้วกระจายเป็นละอองฝุ่นในอากาศไปด้วยซ้ำ เวลาคนเอ่ยชื่อเรา มันจึงสักแต่เป็นชื่อ มันอาจจะรำลึกในความคิดของผู้พูด แต่ไม่อาจมีตัวเราเป็นผู้ฟัง

คิดไปมากๆ ชักเหมือนคนบ้า รู้สึกว่า มันก็แค่นี้เอง คนกับคนอื่นๆ และก็ว้าวุ่นกันไป ดีใจ เสียใจกันไป จนวันที่ต้องตาย แต่ก่อนถึงวันตาย ก็อาจจะเป็นไปได้ว่าอะไรๆ ก็คงจะเลอะเลือน ผุพัง อ่อนเปลี้ยลงไปจากตอนนี้เยอะแล้ว

แต่พอคิดได้ มันก็มีภาวะนึงที่รู้สึกเป็นอิสระดีนะครับ ไม่เชิงว่าเป็นความรู้สึกเหนือกว่าหรือรู้เห็นชัดกว่าใคร แต่ก็แต่รู้ว่า มันก็เป็นแบบนี้แหละ อะไรก็ตามที่ยึดไว้ มันก็คลายลงบ้างชั่วระยะนึง แต่ก็รู้ว่าอนาคตก็ต้องมีเรื่องให้แบกให้ยึดรออยู่ แต่เราคงทำได้แค่ทำใจได้ชั่วระยะเวลานึง