พระองค์ทรงตรัสรู้ในอริยะสัจสี่ หรือ

ปฎิจจสมุปทบาท

ซึ่งพระองค์ทรงทราบว่า เป็นสิ่งที่ลึกซึ้ง ยากที่ปุถุชนจะเข้าใจ

และทรงเกือบจะไม่ประกาศ พระบรมสัจธรรม

เพราะอาจเป็นการเหนื่อยเปล่า

                    หากมิทรงเห็นแก่ บางบุคคลที่หากมิได้สดับธรรมจากพระองค์ ก้อจะไม่สามารถถึงความเป็นอริยะ ดังเช่นปัญจวัคคีย์

แต่บางบุคคล แม้พระองค์จะไม่แสดงธรรม ก้อจะบรรลุได้ด้วยตนเอง ดังพระปัจเจกพุทธเจ้า

และบางบุคคล แม้จะพุทธเจ้าจะแสดงธรรม ก้อไม่สามารถเข้าใจ และไม่สามารถบรรลุธรรมได้

ดังเช่น อาจารย์สัญชัยและศิษย์จำนวนหนึ่ง

พระองค์ทรงเป็นเพียงผู้ชี้ทาง

                                         ผู้ถึงจุดหมายปลายทาง ย่อมขึ้นแก่บุคคลผู้นั้นเอง