การที่เราหัดรู้สภาวะบ่อยๆนี้แหละ
จะทำให้เกิดสติ
เพราะสติไม่ได้เกิดจากการบังคับ สติเป็นอนัตตา
ไม่มีใครสั่งสติให้เกิดได้ สติมีเหตุ สติถึงจะเกิด
เหตุของสติคือ การที่จิตจำสภาวะได้แม่น
จิตจำสภาวะได้แม่นเพราะจิตเห็นสภาวะบ่อยๆ
เราหัดดูสภาวะไปนะ ทำกรรมฐานมาอันหนึ่ง
แล้วคอยสังเกตความเคลื่อนไหว
เปลี่ยนแปลงของจิตใจเราไปเรื่อย

เช่นพุทโธๆ จิตไหลไปคิดก็รู้
หรือสวดมนต์ อรหังสัมมา จิตไหลไปคิดแล้ว ก็รู้
สัมพุทโธ ภควา อ้าวหนีไปอีกแล้วเราก็คอยรู้
ฝึกแบบนี้บ่อยๆ ต่อไปพอจิตเคลื่อนตัวไปนะ
จิตหลงไปคิดแว้บเดียว สติจะเกิดเองเลย

สติไม่ได้เกิดจากการสั่งให้เกิด
สติเกิดขึ้นเพราะว่าจิตจำสภาวะได้แม่น
ในพระอภิธรรมถึงบอกว่า ถิรสัญญา
ถิรสัญญาคือ การที่จิตจำสภาวะได้แม่น
เป็นเหตุใกล้ให้เกิดสติ เพราะฉะนั้นเราหัดดูสภาวะไปเรื่อยๆ จนวันหนึ่งสติเกิด

พอสติที่แท้จริงเกิดนะ คอยสังเกตไป
พอมันจะรู้สึกตัวขึ้นมา พอรู้สึกตัวขึ้นมาแล้ว
คราวนี้ไม่มีแล้วว่ากรรมฐานของเราจะทำสายไหน
สายกาย สายจิตอะไรอย่างนี้ไม่มีอีกต่อไปแล้ว

เบื้องต้นอาจจะดูมาจากกาย บางคนดูจากเวทนา
บางคนดูจากจิต อันนั้นแค่จุดตั้งต้นเท่านั้นเอง
คือทำกรรมฐานมาอันหนึ่งเป็นเครื่องสังเกต
พอรู้ทันจิตมามากๆเข้า สติเกิดเองแล้วเนี่ย
ถัดจากนั้นไม่มีสายไหนๆแล้ว
มีแต่ว่าขณะนี้มีสติ หรือว่าขณะนี้ขาดสติ
ขณะนี้มีสติ บางทีสติระลึกรู้กาย
บางทีสติระลึกรู้เวทนา บางทีสติระลึกรู้จิต
เลือกไม่ได้หรอกว่าจะรู้กายหรือรู้จิต
ถ้าใครยังเลือกว่าจะรู้กายอันเดียว
หรือจะรู้จิตอันเดียว จะตกไปสู่สมถกรรมฐาน
เพราะฉะนั้นสติที่แท้จริงเกิดเมื่อไหร่นะ เลือกไม่ได้หรอก บางทีก็รู้กาย บางทีก็รู้เวทนา บางทีก็รู้จิต

-หลวงพ่อปราโมทย์ ปาโมชฺโช-
แสดงธรรมที่ มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
วันพุธที่ ๒๙ เมษายน พ.ศ. ๒๕๕๒
CD: มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
File: 520429.mp3