"ทรงผมของเบลล่ากับมะปรางที่แตกต่างกัน มีเรียกต่างกันเด้อ ทรงผมมะะปรางจะเรียกโซงโขดงแบบสุโขทัย เป็นทรงผมสตรีชั้นสูงในสมัยนั้น ส่วนทรงผมเบลล่าเรียกว่าทรง มหาดไทย แบบอยุธยา การเชตผมของคนสมัยก่อนจะใช้ขี้ผึ้งในการทำให้ผมอยู่ทรง และล้างด้วยมะกรูดกับขี้เถ้า

แม่หญิงจันทร์วาดในละครเป็นลูกของ พระยาโกศาเหล็ก ซึ่งท่านมีตัวตนจริงในประวัติศาตร์ค่ะ พระยาโกศาเหล็กเป็นเหมือนพี่น้องของพระนารายณ์ กินนมจากเต้าเดียวกัน ร่วมรบเคียงบ่าเคียงไหล่กัน เป็นเพื่อนคู่คิด จึงถูกเรียกว่า คู่เหล็ก เพราะฉะนั้น จันทร์วาดเหมือนเป็นลูกของชนชั้นสูง

การะเกดเป็นลูกพระยา จากเมืองสองแควซึ่งคล้ายเป็นเมืองรองของอยุธยาสมัยนั้น ถ้าเอายศพ่อมาเทียบ แม่หญิงจันทร์วาดจะเป็นชนชั้นสูงกว่าค่ะ  การแต่งกายตอนแรกก็ได้อธิบายไปแล้วนะคะ

สุโขทัยปกครองอยุธยาค่ะ การแต่งกายจึงได้รับอิทธิพลการชาวละโว้ จากทางลพบุรี การเกล้าผมจะเกล้าตามกฎมณเฑียรบาล ผู้กญิงที่เป็นภรรยา ลูกก็จะทำตามด้วย เกล้าผมก็จะมี 2 แบบ เกล้าไว้บนสวมทัดด้วยทองตามฐานะ และเกล้าไว้ข้างล่างค่ะ จะเห็นว่าตอนแรกการะเกดก็เกล้าผมนะคะ"


ผมไม่ค่อยเห็นด้วยกับข้อความดังกล่าวครับ การเกล้าผมมวยของคนสมัยโบราณไม่น่าเกี่ยวข้องกับอิทธิพลกับสุโขทัยเลย เพราะพบหลักฐานอยู่ว่ารัฐโบราณในแถบนี้ส่วนใหญ่ก็ไว้ผมยาวเกล้ามวยกันทั้งหมด สำหรับอยุทธยาก็เช่นเดียวกันมีหลักฐานว่าเดิมก็ไว้ผมเกล้ามวยสูงแบบโซงโขดง เพิ่งพบว่ามาตัดผมสั้นในช่วงหลังๆ ไม่พบหลักฐานว่าไว้ผมสั้นมาแต่แรกครับ ดังที่ปรากฏในกฎมณเฑียรบาลที่ตราในรัชสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนารถ และศิราภรณ์ที่พบในกรุวัดราชบูรณะ สมัยเจ้าสามพระญา


นอกจากนี้เมื่อเทียบกันแล้ว แม้หลักฐานทางโบราณคดีจะบ่งชี้ว่าละโว้ซึ่งเคยเป็นรัฐศูนย์กลางของแม่น้ำเจ้าพระยาตอนล่างจะมีส่วนเกื้อหนุนให้เกิดรัฐภายในแผ่นดินในลุ่มแม่น้ำยมน่านอย่างศรีสัชนาลัย-สุโขทัย ดังที่พบความสัมพันธ์ทางวัฒนธรรมอยู่หลายส่วน แต่อยุทธยานั้นมีความใกล้ชิดกับละโว้สูงกว่ามาก ทั้งตำแหน่งและในแง่ของวัฒนธรรมที่รับถ่ายทอดวัฒนธรรมขอมจากละโว้มาโดยตรง แม้แต่ในช่วงสถาปนากรุงศรีอยุทธยาก็ยังพบว่าละโว้ตกอยู่ในอำนาจของอยุทธยาในฐานะสามนตราชแล้ว ในขณะที่สุโขทัยยังเป็นอิสระอยู่ การที่จะบอกว่าสุโขทัยถ่ายทอดวัฒนธรรมละโว้ให้อยุทธยาจึงไม่ค่อยสมเหตุสมผลครับ

ถ้าจะบอกว่าสุโขทัยมีอำนาจเหนืออยุทธยาจริง ก็หลังสงครามเสียกรุง พ.ศ. ๒๑๑๒ ที่สมเด็จพระมหาธรรมราชาแห่งเมืองพิษณุโลกได้ครองกรุงศรีอยุทธยา และมีการเทครัวประชากรในหัวเมืองเหนือลงมาอยุทธยาจำนวนมากเพื่อทดแทนประชาการดั้งเดิมที่ถูกกวาดต้อนไปอยู่หงสาวดี ทำให้พลเมืองเหนือเข้ามาผสมกลมกลืนกับพลเมืองในลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาตอนล่างมากขึ้น

กว่าที่สุโขทัยจะมีอำนาจเหนืออยุทธยานั้น ก็ตกอยู่ใต้อิทธิพลอยุทธยามาเป็นเวลานานร่วมร้อยปีแล้วครับ เนื่องจากสุโขทัยถูกอยุทธยาพิชิตตั้งแต่รัชกาลขุนหลวงพ่องั่วซึ่งเพิ่งสถาปนากรุงได้ไม่นาน แต่ก็น่าเชื่อว่าในระหว่างรี้มีการถ่ายทอดทางวัฒนธรรมจากสุโขทัยเข้ามาผสมผสานอยู่มากเพราะว่ากษัตริย์ราชวงศ์สุพรรณภูมิมีการเกี่ยวดองกับกษัตริย์สุโขทัยอย่างแน่นแฟ้น หลายพระองค์มีพระมารดาและพระมเหสีเป็นชาวเหนือ และอยุทธยาก็ส่งเจ้านายไปครองเมืองพิษณุโลกหลายพระองค์ ดังนั้นถ้าจะมีการถ่ายทอดวัฒนธรรมจากเมืองเหนือจริงก็น่าจะเกิดมาก่อนช่วงเสียกรุงแล้วครับ ช่วงหลังเสียกรุงน่าจะมี impact จากทางเหนือสูงขึ้นจากการกวาดต้อนประชากรที่กล่าวมาแล้ว


ส่วนการแต่งกายของการะเกดและบ่าวไพร่ที่ตามมาเป็นแบบล้านนาอย่างชัดเจน เข้าใจว่าอ้างอิงจากนิยายที่ระบุว่าการะเกดมีย่าเป็นคนล้านนา แต่ก็ประหลาดพอสมควรเมื่อเทียบกับบรรทัดฐานสมัยโบราณครับ

บริเวณหัวเมืองฝ่ายเหนือของกรุงศรีอยุทธยาซึ่งเคยเป็นรัฐสุโขทัยเดิมอย่าง พิษณุโลก สุโขทัย สวรรคโลก กำแพงเพชร พิชัย พิจิตร นครสวรรค์ มีเขตแดนใกล้ชิดกับล้านนาซึ่งอยุทธยารับว่าเป็น "ลาว" ถึงกระนั้นก็เป็นหัวเมืองที่อยู่ในอำนาจกรุงศรีอยุทธยาโดยตรงและควรมีความใกล้ชิดทางวัฒนธรรมกับอยุทธยาหรือสยามซึ่งนับตนเองว่าเป็น "ไท/ไทย" มากกว่ามาตั้งแต่โบราณ และผมเห็นด้วยกับ คห.ที่ 9 ที่ว่าเจ้าเมืองพิษณุโลกซึ่งเป็นหัวเมืองเอกที่ขึ้นกับอยุทธยานั้นควรเป็นข้าหลวงที่ใกล้ชิดกับส่วนกลางและปฏิบัติตามวัฒนธรรมของอยุทธยามากกว่าล้านนาครับ

และเท่าที่ทราบ อยุทธยาเรียกดินแดนในรัฐสุโขทัยเดิมว่าเมืองเหนือก็จริง แต่ผมยังไม่เคยเจอหลักฐานว่าคนสุโขทัย (ไม่แน่ใจว่ายุคไหน) เรียกอยุทธยาว่า "เมืองใต้"  มีแต่ในหลักฐานล้านนาอย่างพื้นเมืองเชียงใหม่ที่เรียกดินแดนทางใต้ตนเองลงไปซึ่งรวมตั้งแต่สุโขทัยไปถึงอยุทธยาว่า "เมืองใต้" และเรียกพลเมืองว่า "ชาวใต้" ซึ่งก็แสดงให้เห็นว่าล้านนามองว่าสุโขทัยแตกต่างจากตนพอสมควร และควรจะใกล้ชิดกับอยุทธยามากกว่า ซึ่งเมืองเหนือในรัชกาลพระนารายณ์เองก็น่าจะแทบไม่ต่างจากอยุทธยาแล้วครับ เพราะหลังจากการเปลี่ยนผ่านประชากรในช่วงเสียกรุงมานานพอสมควร

นอกจากนี้ คนไทยสยามตั้งแต่สมัยอยุทธยาก็มองล้านนาว่าเป็น "ลาว" ที่มีความแตกต่างกับตนมาก มาจนถึงสมัยรัชกาลที่ ๗ ก็ยังปรากฏเรียกขานเช่นนั้นอยู่ และหลายครั้งคนล้านนาก็ถูกคนไทยสยามมองอย่างดูถูกอยู่บ้างเพราะแปลกแยก เห็นได้จากกรณีของเจ้าดารารัศมีในสมัยรัชกาลที่ ๕


แม้แต่ในพงศาวดารที่ชำระสมัยรัตนโกสินทร์รัชกาลที่ ๑ ก็ยังแต่งเนื้อหาในทำนองที่สะท้อนว่าคนอยุทธยาเห็นว่า "ลาว" นั้นต่ำกว่า อย่างตอนที่สมเด็จพระนารายณ์ทรงได้ธิดาเจ้าเมืองเชียงใหม่มาเป็นบาทบริจาริกาจนนางตั้งครรภ์ ก็ทรงละอายไม่กล้าพาเข้าวัง จึงมอบ "นางลาว" นั้นให้พระเพทราชาแทน

"เมื่อเสด็จพระราชดำเนินมาจากเมืองเชียงใหม่นั้น พระองค์เสด็จทรงสังวาสด้วยราชธิดาเจ้าเมืองเชียงใหม่ และนางนั้นก็ทรงครรภ์ขึ้นมา ทรงพระกรุณาละอายพระทัย จึ่งพระราชทานนางนั้นให้แก่พระเพทราชา แล้วดำรัสว่า นางลาวคนนี้มีครรภ์ขึ้นมา เราจะเอาไปเลี้ยงไว้ในพระราชวัง ก็คิดละอายแก่พระสนมทั้งปวง และท่านจงรับเอาไปเลี้ยงไว้ ณ บ้านเกิด"

ดังนั้น การที่ลูกสาวข้าราชการอยุทธยาอย่างเจ้าเมืองพิษณุโลกจะแต่งตัวเป็น "ลาว" ก็ดูจะแปลกประหลาดพอสมควร ยิ่งเมื่อย้ายมาอยู่ที่อยุทธยาโดยแต่งกายสภาพนั้นแล้ว ก็อาจจะถูกคนอยุทธยามองอย่างเหยียดๆ ว่าเป็นพวก "ลาว" ที่แปลกแยกจากคนอยุทธยาทั่วไปด้วยครับ


ดังนั้นถ้าการะเกดแต่งกายเป็น "ลาว" เดินทางเข้ามาอยุทธยาโดยมีขบวน "ลาว" อย่างใหญ่โตนั้น อาจตีความได้ว่านางเป็นคนมั่นจนไม่แคร์สายตาใครครับ