คน ล้านนา ในอดีตรู้สึกยังไงยังพอศึกษาจาก ใบข่อยใบลาน ได้อยู่ เนื่องด้วยภูมิประเทศรายล้อมด้วยอาณาจักรที่ยิ่งใหญ่รายรอบ & การปกครองที่ระส่ำระส่าย จึงเลี่ยงไม่ได้ที่จะตกเป็นเมืองขึ้นของอาณาจักรข้างเคียง จากการตกเป็นเมืองขึ้นของอาณาจักรข้างเคียงอยู่บ่อยครั้งจึงทำให้ทราบอุปนิสัยและการปกครองของอาณาจักรข้างเคียงว่าอาณาจักรใดให้เกียติชาว ล้านนา ภายหลังเจ้าเมือง ล้านนา จึงสมัครใจขึ้นตรงกับ อโยธยา โดยไม่ได้มีสงครามอะไรกัน วันเวลาล่วงเลยไปจึงหลอมรวมเป็น 1 กับ อโยธยา
                  จาก ใบข่อย ใบลาน มีการกล่าวถึงการปกครองที่กดขี่ของ พม่า แต่ไม่มีเรื่องความเคลียดแค้นเลยของชาว ล้านนา ที่มีต่อพม่า แต่มีเรื่องความโกรธแค้นของการหลอกลวงของอาณาจักร ล้านช้าง ณ เวลานั้น ล้านนา ระส่ำระส่าย สายสกุนเจ้าหัวเมืองไม่กล้าขึ้นปกครองบ้านเมือง จึงเชิญ เจ้าเมือง ล้านช้าง มาปกครองแทน นั่งปกครองได้ 1ปี ก็กลับอาณาจักร ล้านช้าง ไป กลับไปไม่กลับไปเปล่า ยังนำพระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมือง ล้านนา กลับไปอีกด้วย ล้านนา ทวงเท่าไหร่ก็ไม่ยอมคืน ภายหลังคืน พระสิหิงค์มา แต่ไม่ยอมคืน พระแก้วมรกต ซึงเป็นพระสำคัญที่เจ้าอยู่หัวในอดีตทรงอัญเชิญมาจาก เชียงราย หรือ อาณาจักรเชียงแสน ในอดีต ซึ่งถือได้ว่าเป็นอาณาจักรเก่าแก่ของบรรพบุรุษชาวล้าวนา ช่างหน้าด้านเสียนี่กะไร
                  หากถามชาว ล้านนา ในปัจจุบัน คิดเห็นเช่นไร
                  จะขอตอบในฐานะชาว ล้านนา คนหนึ่ง เรื่องราวในอดีตผ่านไปแล้ว ให้แล้วไป การจมอยู่กับอดีตไม่ใช่วิถีของผู้มีปัญญา วันนี้รวมเป็นหนึ่งกับ อโยธยา หากวันนั้นไม่ได้รวมกับ อโยธยา วันนึ้ชาว ล้านนา คงไม่ต่างจากชาว ไทใหญ่ ในพม่า หรือ หากรวมกับ ล้านช้าง  ก็คงมีชีวิตเยี่ยงทาสเป็นขี้ข้า แกว โดนปล้นชาติ และที่สำคัญที่สุดก็คงไม่ได้ศักระ พระแก้วมรกต พระคู่บ้านของชาว ล้านนา อีกต่อไป อิๆๆๆๆๆๆ