ประเทศไทยกำลังเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ หรือ Aging Society
(สังคมผู้สูงอายุโดยสมบูรณ์ หรือ Aged Society ประมาณปี 2568) ซึ่งจะมีผลต่อจำนวนแรงงานที่จะน้อยลง ความสัมพันธ์ระหว่างจำนวนผู้สูงอายุกับจำนวนแรงงาน พอจะอธิบายคร่าว ๆ ได้จากข้อมูลของสำนักงานสถิติแห่งชาติและหน่วยงานอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องว่า
1. จำนวนผู้สูงอายุในประเทศไทยเพิ่มขึ้นประมาณปีละ 5 แสนคน
(คาดว่าในปี 2568 จะมีจำนวนประชากรสูงวัยประมาณ 14.4 ล้านคน หรือผู้สูงอายุ 1 คนต่อประชากร 5 คน)
2. อัตราการเกิดต่ำลง จำนวนประชากรในวัยที่จะเข้าสู่แรงงานจึงน้อยลง
3. วิวัฒนาการทางการแพทย์ก้าวหน้าขึ้น คนจึงมีอายุยืนขึ้น และอัตราการเสียชีวิตลดลง จึงทำให้ประชากรในวัยสูงอายุมีจำนวนมากขึ้น
4. แรงงานต่างด้าวมีการเคลื่อนย้ายกลับถิ่นฐานมากขึ้น เนื่องจากประเทศที่มีภูมิลำเนาอยู่จะมีการพัฒนามากขึ้น มีการจ้างแรงงานมากขึ้น ประกอบกับแรงงานต่างด้าวไม่สามารถพัฒนาทักษะหรือปรับตัวให้ตอบสนองต่อเทคโนโลยีได้ ทำให้ต้องมีการอพยพย้ายถิ่นฐาน จำนวนแรงงานในประเทศไทยจึงลดน้อยลง
จากข้อมูลดังกล่าวจึงคาดการณ์กันว่า ประเทศไทยจะขาดแคลนแรงงานในระดับปฏิบัติการอย่างมาก ซึ่งการก้าวเข้าสู่เศรษฐกิจยุค 4.0 ที่เป็นการแข่งขันกันด้วยเทคโนโลยี นวัตกรรมหุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติ จึงเป็นทางออกของปัญหา ซึ่งเทคโนโลยีนี้จะเข้ามามีบทบาทมาก โดยสามารถช่วยทดแทนแรงงานคนได้ดี ซึ่งแรงงานคนก็จะถูกพัฒนาขึ้นเป็นแรงงานมีทักษะและสร้างมูลค่าได้มากกว่า
ข้อดีพื้นฐานของการใช้หุ่นยนต์แทนแรงงานคน เช่น ทำงานหนักหรืองานที่เป็นอันตราย ทำงานได้มีคุณภาพสม่ำเสมอ ทำงานได้ตลอด 24 ชั่วโมง ลดต้นทุนในการจ่ายค่าแรงและสวัสดิการต่าง ๆ
ส่วนข้อดีของการใช้หุ่นยนต์ในอุตสาหกรรม เช่น ต้นทุนการผลิตลดลง รอบการผลิตสั้นลง ลดจำนวนวัตถุดิบและขยะจากการปฏิบัติการ ประหยัดมากขึ้น ความแม่นยำสูงไว้ใจได้ ลดพื้นที่การทำงาน
ทุกอย่างในโลกล้วนมีสองด้าน เมื่อหุ่นยนต์มีข้อดีมากมาย ก็มีข้อเสียด้วยเช่นกัน อาทิ หุ่นยนต์มีราคาแพง ต้องใช้พลังงานจากการชาร์ตแบตเตอรี่ ไม่สามารถใช้กับงานทั่ว ๆ ไปได้ ต้องปรับปรุงกระบวนการผลิตเพื่อให้สอดคล้องกับการทำงานของหุ่นยนต์ หากใช้ไม่ถูกวิธีอาจเกิดมลภาวะได้ เป็นต้น
ดังนั้น การนำหุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติมาใช้จะดีหรือไม่ก็ขึ้นอยู่กับจุดประสงค์การใช้งานแต่ละอย่าง แต่เมื่อมนุษย์ประดิษฐ์สิ่งเหล่านี้ขึ้นมา ก็น่าจะสามารถพัฒนาให้มีข้อดีมากกว่าข้อเสีย ที่สำคัญในเวลานี้ดูเหมือนว่าหุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติจะเป็นทางออกที่โดดเด่นที่สุด ในยุคที่ประเทศกำลังจะขาดแคลนแรงงานคน
ปัญญาประดิษฐ์ตัวช่วยด้านแรงงานในสังคมสูงวัย
1. จำนวนผู้สูงอายุในประเทศไทยเพิ่มขึ้นประมาณปีละ 5 แสนคน (คาดว่าในปี 2568 จะมีจำนวนประชากรสูงวัยประมาณ 14.4 ล้านคน หรือผู้สูงอายุ 1 คนต่อประชากร 5 คน)
2. อัตราการเกิดต่ำลง จำนวนประชากรในวัยที่จะเข้าสู่แรงงานจึงน้อยลง
3. วิวัฒนาการทางการแพทย์ก้าวหน้าขึ้น คนจึงมีอายุยืนขึ้น และอัตราการเสียชีวิตลดลง จึงทำให้ประชากรในวัยสูงอายุมีจำนวนมากขึ้น
4. แรงงานต่างด้าวมีการเคลื่อนย้ายกลับถิ่นฐานมากขึ้น เนื่องจากประเทศที่มีภูมิลำเนาอยู่จะมีการพัฒนามากขึ้น มีการจ้างแรงงานมากขึ้น ประกอบกับแรงงานต่างด้าวไม่สามารถพัฒนาทักษะหรือปรับตัวให้ตอบสนองต่อเทคโนโลยีได้ ทำให้ต้องมีการอพยพย้ายถิ่นฐาน จำนวนแรงงานในประเทศไทยจึงลดน้อยลง
จากข้อมูลดังกล่าวจึงคาดการณ์กันว่า ประเทศไทยจะขาดแคลนแรงงานในระดับปฏิบัติการอย่างมาก ซึ่งการก้าวเข้าสู่เศรษฐกิจยุค 4.0 ที่เป็นการแข่งขันกันด้วยเทคโนโลยี นวัตกรรมหุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติ จึงเป็นทางออกของปัญหา ซึ่งเทคโนโลยีนี้จะเข้ามามีบทบาทมาก โดยสามารถช่วยทดแทนแรงงานคนได้ดี ซึ่งแรงงานคนก็จะถูกพัฒนาขึ้นเป็นแรงงานมีทักษะและสร้างมูลค่าได้มากกว่า
ข้อดีพื้นฐานของการใช้หุ่นยนต์แทนแรงงานคน เช่น ทำงานหนักหรืองานที่เป็นอันตราย ทำงานได้มีคุณภาพสม่ำเสมอ ทำงานได้ตลอด 24 ชั่วโมง ลดต้นทุนในการจ่ายค่าแรงและสวัสดิการต่าง ๆ
ส่วนข้อดีของการใช้หุ่นยนต์ในอุตสาหกรรม เช่น ต้นทุนการผลิตลดลง รอบการผลิตสั้นลง ลดจำนวนวัตถุดิบและขยะจากการปฏิบัติการ ประหยัดมากขึ้น ความแม่นยำสูงไว้ใจได้ ลดพื้นที่การทำงาน
ทุกอย่างในโลกล้วนมีสองด้าน เมื่อหุ่นยนต์มีข้อดีมากมาย ก็มีข้อเสียด้วยเช่นกัน อาทิ หุ่นยนต์มีราคาแพง ต้องใช้พลังงานจากการชาร์ตแบตเตอรี่ ไม่สามารถใช้กับงานทั่ว ๆ ไปได้ ต้องปรับปรุงกระบวนการผลิตเพื่อให้สอดคล้องกับการทำงานของหุ่นยนต์ หากใช้ไม่ถูกวิธีอาจเกิดมลภาวะได้ เป็นต้น
ดังนั้น การนำหุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติมาใช้จะดีหรือไม่ก็ขึ้นอยู่กับจุดประสงค์การใช้งานแต่ละอย่าง แต่เมื่อมนุษย์ประดิษฐ์สิ่งเหล่านี้ขึ้นมา ก็น่าจะสามารถพัฒนาให้มีข้อดีมากกว่าข้อเสีย ที่สำคัญในเวลานี้ดูเหมือนว่าหุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติจะเป็นทางออกที่โดดเด่นที่สุด ในยุคที่ประเทศกำลังจะขาดแคลนแรงงานคน